II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ayaklarından asılı oldukları hâlde kıyameti bekleyen bu iki melek, ağızlarına dört parmak kadar
yakınlıkta olan kuyunun suyundan bir damla içemez, kuyuya yaklaşanlara sihir öğretirler (Onay,
1996: 258-259; Karaman, 2015a: 489-490; Hârût ve Mârût kıssası için ayrıca bkz.: İspir, 2004:
69-70, 353-366 ve b. 2429-2571).
Mu’înî, Mesnevî-i Murâdiyye’de Hârût ve Mârût’un haset etmeleri neticesinde bu cezaya
çarptırıldıklarını:
N’itdi gör Hârût u Mârûta hased
Gör ‘Azâzîli hasedden oldı red (Mu’înî, Mesnevî-i Murâdiyye /2108)
beytinde dile getirir. Hikmet-nâme’de Hârût ve Mârût ile ilgili olarak Şeyh Mücâhid
adında bir kişinin Babil kuyusuna girip orada baş aşağı asılmış, elleri bağlı, dağlar büyüklüğünde,
zift gibi kapkara o iki meleği gördüğü hikâye edilir (Bkz.: İbrâhim b. Bâlî, Hikmetnâme/5748-5752;
Karaman, 2015a: 490-491).
1.2. Sihirbaz, Büyücü ve Cadılar
Sihir ve büyü, olağanüstü olay ve kahramanları beraberinde getirir. Anlatıdaki olağanüstülükler
çocuklar ve gençler için ilgi çekici olup hayal gücüne hitap ederek sanatsal ve estetik
duyarlılığı besler. Bu sebeple çocuk ve gençlik edebiyatında sihirbaz, büyücü ve cadılar etrafında
gelişen anlatıların kurgulanması yerindedir. Fakat bu karakterler çizilirken Türk İslam medeniyetinin
sihir ve büyü konularına yaklaşımı dikkate alınmalıdır. Din, inançlar ve ibadetler yönüyle
toplumda çok çeşitli yansımaları olan, kültürün beslendiği önemli bir kaynaktır. Türkler,
İslamiyet’i kabulleriyle birlikte sihir ve büyüyü kötü bir iş olarak görmüş, bu işi yapan sihirbaz
ve büyücüleri dinen kâfir olarak nitelemişlerdir. Edebiyat; toplumun duyuş, düşünüş ve estetik
zevkinin önemli bir aynası olduğundan bu yaklaşımı edebi eserlerde görmek mümkündür. Nitekim
Türk edebiyatının önemli eserlerinin başında gelen Dede Korkut Hikâyeleri’nde olağanüstülükler
bahsinde olumlu iş ve davranışlar keramet olarak nitelenip örnek gösterilirken sihir
olgusu kötü kahraman Tepegöz ile ilişkilendirilir.
Basatın Tepegözü Öldürdüğü Boyu hikâyesinde Konur Koca Sarı Çoban adında bir çobanın
perilerin konduğu Uzun Pınar denilen bir yerde perileri gördüğü, içlerinden birini yakaladığı
ve peri kızından Oğuz’un başına bela olacak bir oğlunun dünyaya geldiği hikâye edilir (Gökyay,
1995: 127-136). Hikâyede, Tepegöz’ün bir peri olan annesi “Oğul, sana ok batmasın, tenini
kılıç kesmesin.” diyerek oğlunun parmağına sihirli bir yüzük geçirir (Gökyay, 1995: 128). Bu
yüzük sebebiyle, Basat’ın attığı oklar, vurduğu kılıçlar Tepegöz’e işlemez. Hikâyede Basat’ı
tuzağa düşürüp öldürmek isteyen Tepegöz’ün, kendi mağarasına asılı bulunan biri kınlı, biri
kınsız iki kılıcı işaret ederek Basat’a “O kınsız keser benim başımı, git getir, benim başımı kes.”
dediği kınsız kılıç, yaklaşanı ikiye bölen sihirli bir kılıçtır (Gökyay, 1995: 133). Anadolu halk
anlatılarında da içinde defineler bulunan, ağzında sihirli olduğuna inanılan kılıçların sallandığı
mağaralar önemli bir yer tutar (Karaman, 2015a: 177-178). Dede Korkut Hikâyeleri’nden başka
İslamiyet’in kabulünden sonraki Türk destanları ve halk hikâyelerinde de sihir olgusu kötülük
düşüncesi ile ilişkili olarak kötü kişilerce temsil edilir. Battal Gazi Destanı’nda halk kahramanı
Battal kimi zaman cadılarla savaşır, onların sihirlerini okuduğu dua ile bozar. Halk hikâyelerinde,
özellikle aşk temalı olanlarda sevenleri birbirinden ayıran kötü kişilerin başında sihirbaz,
büyücü ve cadılar gelir.
Klasik Türk edebiyatı metinlerinden mesnevilerde çok canlı cadı tasvirlerine yer verilir.
Metinlere göre, sihirbaz ve büyücülerin yüzü, kalbi gibi kara ve çirkindir. Gülşehrî’nin
Câzu yüzi böyle nûrlu olmaya
Câzular bu bildügini bilmeye (Gülşehrî, Mantıku’t-Tayr/165)
beytinde ifade ettiği gibi kötü kalpli, insanlara ve topluma zarar veren menfaat düşkünü
birinin yüzünün güzel ve nurlu olması düşünülemez. Bu durum, aslında kalbi temiz olan kişilerin
yüzlerinin güzel olacağı yönündeki geleneksel düşünce yapısı ile de ilgilidir (Karaman,
2015a: 456-457).
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 99