II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

dönemsel bazı aksamalara rağmen altmış sekiz sayı çıkmıştır. Birinci Dünya Savaşı yıllarına
denk gelen bir aksama ile 30 Temmuz 1914’ten 18 Ocak 1917 tarihine kadar yayımlanmamıştır.
Derginin yayın hayatı boyunca iki özel sayısı olmuştur. İlki Çocuk Dünyası dergisi ile ortak
çıkarılan “Donanma Nüsha-i Fevkalâdesi”, ikincisi ise elli bir ve elli ikinci sayıların birlikte
çıktığı, o güne kadar Defter’de yazısı çıkan bütün yazarların yeni bir yazısını içeren “Nüsha-i
Fevkalâde”dir.
Osmanlı Devleti’nin de içinde bulunduğu peş peşe gelen savaşlarla, sınırlar dâhilinde çıkan
isyanlarla gittikçe kötüleşen hayat şartlarını iyileştirebilmek için yeni neslin iyi yetiştirilmesi
gerektiği fikri Talebe Defteri’ne net olarak yanmıştır. Nitekim Millî Mücadele’ye hazırlık
okulu niteliğinde bir dergi olduğu bugünden geriye doğru bakıldığında görülebilmektedir.
Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşları’nın yaraları sarılmaya çalışılırken I. Dünya Savaşı başlamıştır.
Bu şartlarda ayakta kalmaya çalışan bir toplumda milliyetçiliğin yükselmesi, çocukların
ve gençlerin bilinçlendirilip fizîken de savaşa hazır bulunması hayati gerekliliklerdendir.
Talebe Defteri’nin yazarları yeni neslin taşıması gereken pek çok nitelik olduğu fikriyle
belli konulara yoğunlaşmışlardır. “Talebe İçin Çalışır” ifadesi bugün anlaşılan şekilden farklı
kullanılmıştır. İkinci sayıda derginin çıkış amacı açıklanmıştır.
Çocuklar için fennî, terbiye ve oyuncak, gençler için hesap, hendese, tarih, coğrafya, eşya, ilm
ü tıbbiye ve hikemiye derslerine ait alet ve edevat, muallimler için derslerini tecrübe ve âyanî bir
hale getirebilecek vasıtalar verecektir. (Talebe Defteri, S. 2: 34)
Yukarıdaki alıntıda görülen vaatler tam anlamıyla yerine getirilememiştir. İlk sayılarda
öğrenciler için maket, eşya yapımı, öğretmenler için el işi örnekleri verilmiştir; ancak bu etkinlikler
devam etmemiştir. Defter, başta öğrenciler olmak üzere öğretmen ve velilere de seslenmektedir.
Bilgili, çalışkan, Türkçeyi doğru kullanan, tarihini iyi bilen, Türklüğe ve vatan topraklarının
bütünlüğüne her şeyden fazla önem veren, savaşmaya her an hazır, güçlü, sağlıklı çocuk
ve gençlere ihtiyaç duyulmaktadır. Maddî gücün gayrimüslimlerde olması sebebiyle ekonomiden
anlayan, ticarette başarılı bir neslin gelmesi, güç dengesinin yakalanması istenmektedir.
Aynı zamanda fikrî yükselme için genel kültürü ve ahlâkı sağlam, doğayı ve hayvanları sevip
koruyan bireyler yetiştirmek şarttır. Bu, milletin kurtulması ve kaybedilen toprakların geri kazanılmasının
tek yolu olarak görülür. Kaybedilen topraklar, savaşlar ve bunların peşinden gelen
yeni savaşlar vardır. Bu gibi sebeplerle millî hikâyelere ağırlık verilmiştir. Çocuklar için / gençler
için ayrımı yapılamayacak bu metinlerde Türk tarihindeki kahramanlıklar, esaret hatıraları,
savaş meydanları ayrıntısıyla anlatılmaktadır. Okurlar çocuk da olsa genç de olsa kaçınılmaz
bir savaş gerçeğiyle karşı karşıyadır. “çocuk” denilen yaşta cepheye gitmek zorunda kalınmakta,
çete saldırılarıyla, fakirlikle burun buruna yaşanmaktadır. Aziz Hüdai’nin (Reşat Nuri Güntekin)
millî hikâyelerinden biri olan “Anlamak İçin” de cepheden bir sahne şöyle aktarılmaktadır:
Uzun beklemenin verdiği gevşeklik ve yorgunlukla İngiliz efrâdı tüfenk kabzalarını bırakmışlar,
mitralyöz neferleri makinenin arkasında sipere yaslanmış oturuyorlardı… Birden mitralyözlerden
biri hareket etti. Ağır namlunun sürüklenmesinden mütevellid sesle neferler doğruldukları zaman
mitralyöz Türk siperlerine doğru iyice yol almıştı ve gittikçe hızlanan bir süratle uzaklaşıyordu.
Mitralyözün iki tarafında birkaç tüfenk nâmevcuttu. Çünkü mitralyöz Türk siperlerine doğru hareket
ettiği zaman tüfenkler de o tarafa doğru havalanmışlardı.
Heyecanlı bir ses bağırdı. Bomba! El bombası… Fakat neferleri bu kumandayı icrâya vakit bulamadılar.
Siperde bir cehennem koptu. Tereke, ateş, demir… Birbiri üzerine yığılıyordu. Kollar
koptu, bacaklar ayrıldı. Kafalar patladı ve bütün siper öldü, yaralandı, kaçtı… (Talebe Defteri; S.
40: 641)
Yaşananlar veya yaşanması muhtemel dramlar hikâyelerle sunulmaktadır. On altıncı sayıda
Ahmed Cevad’ın “Esaretten Dönüş”, Saffet imzalı “İntikam”, on sekizinci sayıda Nüzhet
Sabit’in “Osmanlıyız” ve on dokuzuncu sayıda “Vatan Toprağı” hikâyeleri kin ve milliyetçilik
duygularının yoğun olarak geçtiği hikâyelerdir.
Talebe Defteri’nde bulunan bazı metinler çocuklara bazılarıysa gençlere yöneliktir. Mahalle
mekteplerinden darülfünun öğrencilerine kadar çok geniş bir yaş aralığına seslenen bir
dergi için bu durum gerekli olmaktadır. Ancak hikâyelerde olduğu gibi tefrika romanlar da ge-
312 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu