II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

sanın bile haksız yere kanının dökülmesine karşı ortak hassasiyet göstermelidir. Bu hassasiyetin,
haklı zeminde, akla dayalı, uluslararası hukukun dilini bilen, meseleyi Dünya kamuoyuna taşıyabilecek
basın üzerinden ve diplomasinin her boyutuna başvurularak kullanılması gerekir.
Asırlık problemlerin çözümü gündelik tepkilerle maalesef olmuyor. Sadece Türkiye gündeminde
değil, mesela Azerbaycan veya Uygurlara neredeyse “birdenbir” (yüzde yüz manasında Uygurca
tabir) benzeyen Özbek kamuoyuna mesele taşınmamış, taşınamamıştır. Bunu sivil toplum
ve kamuoyu başarabilir.” Şeklinde öneriler yer almaktadır (Oğurlu, 2015).
Sivil toplumun ve diplomatların dikkatleri çekebilecekleri önemli hususlardan biri de
Unesco’nun Kasım 1999 yılında ilan etmiş olduğu her yıl 21 Şubat’ta anılan “Dünya Ana Dili
Günü” nde Uygurcanın bugünkü durumunun ele alınmasıdır. Unesco temsilcilerinin Çin’in eğitim
politikasının ulaştığı her köye- kasabaya giderek yerinde incelemeleri önerilebilir. Dünyanın
mirası olan Uygurcanın uygulanan politikalarla yok olup gitmemesi için tedbir alınmasına objektif
bir yaklaşım olabilir.
Her sene ülkemizde gerçekleşen 23 Nisan Çocuk Şenliğine Uygur çocuk ve gençler de
davet edilmeli Çin’le dış işleri bakanlığımızın yapacakları çalışmalarla temsilci çocuk ve gençlerin
gelmesi sağlanabilir.
Avrupa’daki Göçmen Bakanlığı, Arabistan’daki hac ve petrol bakanlığı gibi Türk- Türk
Devletlerinden sorumlu bir bakanlık açılabilir. Gaspıralı İsmail, İbrahim Abdurreşit gibi bilim
adamlarının zamanın şartlarına başkaldırarak sağladıkları koordinasyon asrımızın getirdiği kolaylıklar
ile daha kuvvetli olarak kurulabilir. Bu önerimin tarihsel bir dayanağı da mevcuttur:
“Tanzimat döneminde bile,1908’dekurulan Türk Derneği Nizamnamesinin 2.Maddesi şu şekildedir:
“Cemiyetin maksadı Türk diye anılan bütün kavimlerin mazi ve hâldeki asar, ef’al, ahval
ve muhitini öğrenmeye ve öğretmeye çalışmak yani Türklerin asar-ı atikasını, tarihini, lisanlarını,
avam vehavas edebiyatını, etnografya ve etnolojiyasını, ahval-ı içtimaiyasini ve medeniyet-i
hazıralarını, Türk memleketin eski ve yeni coğrafyasını araştırıp ortaya çıkararak bütün dünyaya
dağıtmak ve dilimizin geniş ve medeniyete elverişli bir dereceye gelmesine çalışmak ve imlasını
ona göre tetkik etmektir (ÜSTEL, 1997).”
Çin’in resmi olarak verdiği din eğitimi Uygurlar arasında dini radikalizme neden olmaktadır.
Ayrıca devletin tahsis ettiği din adamlarının halk nazarında ki imajı da tartışılır. “Hükümet
Mollası” olarak adlandırılan bu kişilerin söyledikleri ve yaptıkları kabul görmemektedir. Oysa
benim bizzat tanıdığım bu görevlere atanmış ilim sahibi kişiler de mevcut. 18 Yaşından küçüklerin
din eğitimi almaları kanunen yasaktır. Bu sorun, din ve vicdan hürriyeti esas alınarak evrensel
koşulların sağlanması ve ailelerin çocuklarına dinlerini öğrenmelerini sağlayacak Din
Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleri ayarında derslerin devlet okullarında verilmesi ile çözümlenebilir.
Bu çalışmaya örnek teşkil edecek bir çalışma; 1913 tarihinde İttihat terakki tarafından
İstanbul’dan Doğu Türkistan’a gönderilen Rodoslu genç eğitimci Habibzade Ahmed Kemal’in
Doğu Türkistan’da kurduğu yeni eğitim okullar, Ahmet Kemal tarafından hazırlanan tarih, coğrafya,
matematik dersleri olarak belirlenen eğitim kurumudur. Ahmed Kemal’in 7 yıla yakın
Doğu Türkistan’da amansız mücadele, çile ve eziyet içinde geçen hayatı ve bu konuda yazdığı
“Çin-Türkistan Hatıraları” kitabı, devri incelememiz için eşsiz akademik değerdir (Hazret,
2015).
Mevcut din adamları halk tarafından olumsuz değerlendirildiği için dış işleri bakanlığının
harekete geçerek diyanet işlerinin Avrupa ve Orta Asya’da yaptığı gibi bir uygulama ile din
hizmetleri ve din adamı yetiştirilmesi konusunda Çin’le mutabakat varılarak, halkın güvendiği
din adamlarının yetiştirilmesi sağlanabilir.
Doğu Türkistan’daki Uygurca konuşan çocuk ve gençlik edebiyatının en mühim ve aciliyeti
olan sorunları ve çözüm önerilerini bu şekilde sıralamak mümkün.
Doğu Türkistan dışında yaşayan Uygurca konuşan çocukların çocuk ve gençlik edebiyatının
sorunlarını ele aldığımızda ise şu şekilde sıralamak mümkündür; İşgalden sonra hicret
eden Uygurların yaşadıkları yerel bölgeye uyum sağlayarak varlık savaşı verdiklerini görmekteyiz.
Türkiye başta olmak üzere, Avrupa, Amerika, Afrika, Avustralya ve Asya’daki hemen hemen
her ülkede Uygurlar mevcut. Yaşadıkları yerlerde kendi varlıklarını, kültürlerini ve dillerini
484 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu