II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Halifelik aradan kaldırdığına göre şii ve sünni teessübkeş ruhaniler Atatürk’ün aleyhine
idi. Aslında hemin dönemde dinden para kaynağı gibi yararlananlar için Atatürk’ün mevkiyi
ağır bir engel idi. Vaktile XIX asrın öncelerinde Azerbaycanda da azerbaycanlı maarifçiler dolandırıcı
din hadimleri ile yüz-yüze dayanarak ağır mücadele aparmıştılar. Atatürk katı dindarlıkdan
uzaklaşdırıp, dünyanın yüksek kültürlü milletler sırasında dayanmasını arzu edirdi:
“Dinden maddi menfaat temin edenler iyrenc kimselerdir” (R.Z.Handan. Atatürkiye. Mütercim,
Bakü, 1998, s.129).
Atatürk dil sahesinde de reformalar aparmışdı. R.Z.Handanın bu barede verdiği bilgide
kaydediliyor, Atatürk’ün döneminde osmanlı yerine Türk sözü işlenmiş, 1928 yılında arap alfabesi
latın alfabesi ile evezlendi. Çağdaş yazı dilinin ümümtürklülerin anlayacağı dil seviyyesine
kalkması Atatürkün sayesinde gerçekleşdi. Osmanlı kendisininin “Türk” kelimesi ile evez eden,
yazı dili ile şifahi dil arasındakı keskin farkı aradan kaldıran, ülkenin ilerlemesinde evezsiz hizmetler
gösteren Atatürk’ün dil sahesindeki dönemimini de R.Z.Handan büyük takdir etmişdir:
“Şimdi ise “osmanlı” sözü tarihin malı olmuş, Türkiyede yalnız Türk ulusu, Türk dili vardı.
Şüphesiz, bu işde Atatürk’ün ve onun hayranlarının büyük rolu olmuştur” (R.Z.Handan. Atatürkiye.
Mütercim, Bakü, 1998, s.55-56).
R.Z.Handan hatta Atatürk’e dair yazdığı şiirleri büyük sevgi ile ifa edende Nureddin Çakır
onu Atatürk’ü sevmeyenlerin tehlikesinden korumak maksadı ile ehtiyatlı olmasını hatırladan
zaman R.Z.Handan ona şöyle cevap veriyor: “Nureddin bey, acaba ben Atatürkiyede değilmiyem?”
(R.Z.Handan. Atatürkiye. Mütercim, Bakü, 1998, s.189),- diye cevap vermesi niçin
Türkiyeni Atatürkiye adlandırması sorusuna tam olarak cevap gibi yeterlidir.
Türkiyede Türk dilinin hakim mevki tutmasında Atatürk’ün rolünü R.Z.Handan hüsusi
kiymetlendiriyor.
R.Z.Handan’ın edebiyatında edebiyat meseleleri, çocuk ve gençlik edebiyatına dair
araştırmalar
R.Z.Handan Azerbaycan edebiyatına, ayrıca da Türkiye çocuk edebiyatına dair
materyalları toplayıp Azerbaycan edebiyatı ile Türk edebiyatını mukayiseli tehlil metodu ile
araşdırmaya celb etdi. O, araşdırmalarında karşılaşdığı problemlerin çözümü yollarını aradı.
Başka seyahetname müelliflerinden farklı olarak o, seyahet etdiği ülkenin sosyo-politik
yaşamından, ortamından çok, benzer ve farklı özellikleri, mukayeseli müşahide kabiliyeti
sayesinde kendi ülkesinde hökm süren kuruluş, reformalara karşı itirazını bildirdi ve bunu
araşdırmaya celb ediyordu.
Refik Zekanın Türkiye-Azerbaycan edebi ilişkiler sahesindeki faaliyeti toplama işi ile
sınırlamıştır. O, çocuklar için şiirler yazan H.Cavid, M.Müşfik, Aşık Elesger ve s. hakkında
kendi fikir ve münasibetlerini bildiriyordu. Hatta bazen Türkiye şair, yazarları hakkında
anlaşmadığı makamları da açık şekilde kendi makalelerinde kaleme aldı.
R.Z.Handan her bir azerbaycanlı Türk edebiyatı araştırmaçının minnetdar duyacağı bir
şahsiyetdir. Onun şiirleri, esseleri, makaleleri, reportajları Ankara, İstanbul, İzmir, Konyada
basılan bir çok gazete ve dergi sayfalarında aydınlanmıştır. Türkiyede yayınlanan “Tanıtım”,
“Size”, “Türk edebiyatı”, “Kamalist ülkü”, “Karınca”, “Emel”, “Türkiyem”, “Türkeli”,
“Cumhuriyet”, “Günaydın”, “Milliyyet”, “Güneş” vs. gazete ve dergilerde Azerbaycan
edebiyatını ilk kez kendi kaleminden çıkan çeşitli sepkili makaleleri ile ilk tanıtanlardan biri
R.Z.Handan olmuştur.
R.Z.Handan Türkiyenin aydın şahsleri tarafından yüksek kiymet almış azerbaycanlı
yazarlardandır. Çünkü hala İstanbulda Nizamettin Onkun evinde kalan zaman İrfan ve Yavuz
Bülend şairin “Salam olsun” kitapı hakkında makale yazmışdır.
R.Z.Handan yalnız Azerbaycan tarihinin, edebiyatının milli teessübünü çeken aydını gibi
değil, ayni zamanda “Türk’ün derdi bizim, derdimizdir” deyip, Türkiye tarihine kara yakanlara
karşı çıkan Türk vatandaşıdır.
736 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu