II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Büyük bir sanat eseri, bir dünya klasiği olan Faust, bir Ortaçağ Alman efsanesine dayanır.
Goethe’nin dehası, bir Ortaçağ hikâyesinden bir şaheser çıkarmıştır (Kaplan, 2013: 43).
Batılılar çocuk edebiyatı için de önemli bir kaynak olarak gördükleri destan ve efsaneleri çağdaş
edebiyata dönüştürürken hem edebiyatı hem de kültürü yaşatmayı amaçlamışlardır (Şirin, 1987:
342, 343). Aynı durum bizim için de geçerli olabilir. Zira Türk edebi birikiminden faydalanarak
dil ve edebiyatın kültür taşıyıcılığı işlevi sayesinde yeni nesillere edebiyatımızla birlikte kültürümüzü
de aktarma imkânına sahibiz. Kültür ve edebi birikimimizde sihir ile ilgili birçok kıssa,
anlatı ve gelenek mevcuttur. Dede Korkut Hikâyeleri başta olmak üzere masalları, destanları ile
halk edebiyatımız ve ayrıca klasik edebiyatımızın bizlere sunduğu malzemeyi kullanarak hem
bize özgü sanat eserleri vücuda getirmiş oluruz hem de evrensele ulaşmanın ilk adımı olan yerli
olmayı başarırız. Böylece, edebi mirasımız içinde geleceğe taşınan kültürel değerlerimizi de
yaşatmış oluruz. Bu iş, kolay olmamakla birlikte nesillerin gayretli çalışmaları ile başarılı neticeler
vereceğinden şüphe edilmemelidir.
Bu bağlamda, evrensel sihir olgusunun en güçlü motiflerinden biri olan uçma motifi söz
konusu edilebilir. Harry Potter serisinde de gördüğümüz, sihirbaz ve büyücülerin süpürgeye
binerek uçmaları meşhurdur. Klasik Türk şiirinde onlarca beyitte cadıların süpürgeye binerek
uçtukları bilgisine yer verilir. Ahmet Paşa’nın
Görüp zülfü hayâlin kirpigimde
Dedim cârûba binmiştir bu câdû (Ahmet Paşa Divanı, G256/3)
beyti bunlardan sadece biridir. Mantıku’t-Tayr mesnevisinde ise “Anadolu'da sihir ateşini
yakarak içine girdiğim zaman küpe binip Horasan'a varırım.” diyen bir cadı, küpe binerek uçtuğunu
dile getirir:
Rûm ilinde sihr odına çün girem
Küpe binüben Horasan'a varam (Gülşehrî, Mantıku’t-Tayr/3587)
Sihir ve büyü noktasında cadıların küpe binip uçmaları yerli bir unsurdur. Zira dilimizde
“öfkesinden küplere binmek” deyimi cadıların öfkeyle küpe binip sihir yaptıkları ve uçtukları
hakkındaki rivayete dayandırılır (Onay, 1996: 150; Karaman, 2015a: 464-465). Cadıların küpe
binerek uçmaları, Lâmiî Çelebi’nin Ferhâd ile Şîrîn mesnevisinde,
Eger kaynatsa çölmek taşa deryâ
Binerse küpe uça tâ semâ-vâ (Lâmiî Çelebi, Ferhâd ile Şîrîn/6690)
“(Cadı) büyü yaparak çömlek kaynatsa deniz taşar, küpe binerse göklere kadar uçar.”
beytinde de dile getirilir. Çocuk ve gençlik edebiyatı yazarları evrensel olanla birlikte, belki
ondan daha önce, yerli olanı ön plana çıkarabilirlerse bu, Türk kültürünün gelecek nesillerde
layıkıyla bilinip işlenmesinde önemli bir adım olacaktır.
Mistik geleneği çok iyi bilen Paulo Coelho, bizzat kendisi Simyacı’yı Mevlana’nın Mesnevi’sinde
geçen kısa bir hikâyeden esinlenerek kurguladığını söyler (Karaman, 2015a: 17).
Şeyh Galib, bugün dünyaca ünlü mesnevisi Hüsn ü Aşk’ı onlarca kez okuduğu Mesnevi’den
aldığı ilhamla yazmıştır. Şair, bu etkiyi Hüsn ü Aşk’ta
Esrârını Mesnevî’den aldım
Çaldım velî mîrî malı çaldım (Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk/2020)
beytiyle açıkça ifade eder. Orhan Pamuk, postmodern bir anlatı olan Kara Kitap’ı Şeyh
Galib’in Hüsn ü Aşk’ını örnek alarak kaleme almış, böylece Doğu mirasından faydalanarak çağa
hitap eden eserler yazılabileceğini göstermiştir (Koçakoğlu, 2012: 176). Mevlana’nın Mesnevi’si,
Şeyh Galib’in Hüsn ü Aşk’ı başta olmak üzere klasik Türk edebiyatında birçok eser günümüz
yazarları için ilham verici olabilir. Bu konuda Mehmet Kaplan “Avrupalı sanatçılar yeni
ilham kaynakları bulmak için kendilerine tamamıyla yabancı eski ve iptidai kavimlere giderken,
biz neden kendi atalarımızın eserlerine sırt çevirelim? Bizler onların çocukları değil miyiz?
Onları tanımak ve sevmek bize bir asalet, şeref ve derinlik duygusu kazandırır.” (Kaplan, 2013:
47) demektedir.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 97