II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ÇAĞDAŞ AZERBAYCAN EDEBİYATINDA ÇOCUK NESRİ
Günay Ağamehemmed qızı QARAYEVA
ÖZET
Milli edebiyatımızda çocuk edebiyatının teşekkülü, gelişimi, bağımsız bir alan olarak kökleşme sürecini
dünya çocuk edebiyatından uzun bir zaman ayırmamaktadır. Daha çok XVIII-XIX. yüzyıl civarında
İtalya, Fransa, Almanya, Rus ve Danimarka edebiyatında gerçekleşen bu süreç, edebiyatımızda XIX. yüzyılın
sonu, XX. yüzyılın başlarında kendi gerçek gelişme yoluna ayak basmıştır.
Çocuk edebiyatımızın tarihine, XIX. yüzyıldan başlayarak oluşum, evrim aşamalarına baktığımızda
bu edebiyatın ilginç gelişme yolu geçtiğine tanık oluruz. Bu gelişmenin A. A. Bakıxanov, S. E. Şirvani, R.
Əfəndiyev, M. T. Sidqi vb. ile başlayan ilkel aşaması, yirminci yüzyılın başlarında eğitimin, okul reformunun
güçlendirilmesi, çocuk basınının gelişimi yönümünde F. Köçerli, A. Şaiq, A. Sehhet, S. S. Axundov gibi
klasikler ulusal çocuk edebiyatımızın gelişmesine katkı sağlamış, sonraki aşamalarda geleneklerden etkilenmiş
ve çocuklar için yeni sanat örnekleri yaratan M. Rzaquluzadə, M. Seyidzade, H. Əlibeyli, Teymur
Elçin, E. Mahmudov, N. Abdullayev, T. Mahmud, T. Mütəllibov, İ. Tapdıq, H. Ziya, M. Güner, Z. Xelil,
R.Yusifoğlu, E. Quluzade, Q .İsabeyli gibi şair ve yazarlarımız bu edebiyatın önemli takipçilerine çevrilmişdiler.
Çocuk edebiyatımızın temel alanlarından olan nesrin modern durumundan söz ederken uzun süre
bu alanda çaba gösteren İ. Tapdıq, Z. Xelil, R. Yusifoğlu, E. Quluzade, Q. İsabeyli gibi tanınmış ve tercih
edilen müelliflerle birlikte Aygün Bünyadzadə, Sevinç Nuruqızı, Reyhan Yusifqızı vb. gibi yeni yazarların
faaliyetleri bize çocuk nesrinden bahsetme imkanı sağlar. Modern çocuk nesrimizde yeni ve en önemli
noktalardan biri, bu edebiyatın ulusal çerçeveyle sınırlanmaması, uluslararası düzeyde tanınması ile
ilgilidir.
Son dönemler nesirde modern ve güncel konulara ilgi artmış, Karabağ savaşı, savaşın korkunç acıları,
günümüz çocuklarının da hayatına, duygu ve düşünce dünyasına, yaşantısına nüfuz etmektedir.
Çocukları bu olayların seyircisine değil, iştirakçısına, kahramanına dönüştüren yazarlar, savaşı geniş sahneler,
kahraman şövalyelerin şahsında sunmamakta, daha çok gerçeğe dayanarak, savaşın küçüklerin
gözlemleri, yaşantıları, ruhsal-psikolojik sarsıntıları fonunda özetlemektedir.
Son yıllarda çocuk edebiyatı yazarlarımız küçük yaşlı, okul öncesi çocuklar için neredeyse daha aktif
çalışmışlardı. Onlarda çevre konusunda belirli anlayış oluşturma, eşya, nesne ve varlıklarla ilgili bazı
tasavvurlar yaratma, çocukları düşündürme, bilgilendirme açısından Z. Halil’in "Yuvarlak Yıkama", "Ayna",
"Ansambıl", "Üç görmemiş", "Tavşanın Adı" , "Kuyruk", Q. İsabeyli’nin "Bulut", S. Nuruqızı’nın
"Bapbalaca Alfabe", " Sarı Kız, Diz ve Vız", "Çerpeleng", "Beyaz Horozun Haberi", "Ciya İle İki Gün", "
Murat'ın Rüyası "," Hortumlu Dağ "," Aysu ve Ay ", E. Laçın’ın" Palyaço "," Kolba ", İrade Aytel’in " Gözlük
Takan Güneş " ve diğer hikayeler küçük çocuklar için yazılmış ilginç örneklerdir.
Anahtar Kelimeler: Azerbaycan edebiyatı, nesr, cocuk, hikaye, povest
Giriş
Millî edebiyatımızın çocuk edebiyatının teşekkülü, gelişimi, bağımsız bir alan olarak kökleşmesi
sürecini dünya çocuk edebiyatından uzun bir süre ayırmamaktadır. Genel olarak XVIII-
XIX. yüzyıl civarında İtalyan, Fransız, Alman, Rus ve Danimarka edebiyatlarında gerçekleşen
bu süreç, edebiyatımızda XIX. yüzyılın sonu XX. yüzyılın başlarında gerçek gelişim yoluna
Yrd. Doç. Dr., Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Nizami adına Edebiyat Enstitüsü, gunaygarayeva@gmail.com
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 53