II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, Ömer Seyfettin’in seçme hikâyelerinin çocuk edebiyatı açısından
değerlendirilmesine katkı sağlamak ve yazarın, çocuk edebiyatındaki yerini sorgulayarak
hikâyeler arasında bu anlamda bir farkındalık sağlamaktır.
3. Yöntem
Nitel araştırma yöntemi ile yürütülen araştırmada, doküman incelemesi yoluyla elde
edilen veriler betimsel analiz ve içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırmamıza konu olan
seçme hikâyeler arasından çocuk ve çocukluk figürü ile ilgili olanlar, ele alınan konular bakımından
başlıklar halinde değerlendirilmiş olup, değerlendirmeler konuyla ilgili alıntılarla desteklenmiştir.
4. Bulgular ve Yorum
Diyet, Kaşağı, And, Gizli Mâbed, Forsa, Bomba, Kütük, Başını Vermeyen Şehit, Ferman,
Pembe İncili Kaftan, Topuz, İlk Cinayet, Yalnız Efe, Perili Köşk, Üç Nasihat, İlk Namaz,
Yüksek Ökçeler, İlk Düşen Ak, Falaka başlıklı 19 hikâye, çocuk ve çocukluk figürü açısından
incelenmiş olup içerikleri itibarıyla sınıflandırılarak şu konu başlıklarına ayrılmıştır:
4.1. Çocuğun Dini ve Manevi Eğitimi
Ömer Seyfettin hikâyelerinde milliyetçi bir söylemi çocuk kahramanların ağzından söylerken
çocukların karakterleri üzerinde de durur. Özellikle cesur, dürüst kişilik özelliklerini
yüceltir ve bunların Türk kültüründen kaynaklandığını sezdirir. İlk namaz hikâyesi özellikle
manevi değerleri işleyen bir hikâyedir.
Ömer Seyfettin, “İlk Namaz” hikâyesine göre dini ve millî değerleri önemseyen bir ailenin
yanında yetişmiştir. Bu değerleri yazara, okumuş bir ailede yetişmiş olan annesi Fatma
Hanım kazandırmıştır. Annesi Fatma Hanım oğluna bu değerleri aşılamak için kendisi örnek
olmuş, ona bu değerleri şefkatli ve tatlı bir dil kullanarak aktarmaya çalışmıştır. Annesinin bu
yaklaşımı onun hafızasına adeta kazınmış ve yıllar sonra bütün ayrıntılarıyla gözlerinin önünde
canlanarak hikâyelerine konu olmuştur (Duymaz, 2006, s. 175).
İlk Namaz (2013, s. 40) adlı hikâyesinde yazar, annesinin onun manevi dünyasının şekillenmesinde
ne kadar önemli olduğunu şu ifadelerle vurgular:
"-Nasıl dua edeceğim anne?
O dua ederken dudakları hareket ettikçe, başörtüsü de hafifçe titrer gibi oluyordu.
-Öncelikle Müslüman olduğum için ey yüce Allah’ım, sana hamd ederim, de… Sonra,
vatanımın düşmanlarını perişan etmeni senden dilerim, de… Sonra da bütün acı çeken,
hasta olan, felakete uğrayan, fakir olan Müslümanların sağlık ve kurtuluşlarını senden isterim,
de… Kendin için, iyi olman ve şeytanın yalanlarına aldanmaman için dua et, demişti.
Bu basit Türkçe duayı, annemin dolabındaki, karıştırmamın yasaklandığı, yıpranmış,
Arapça, esreli ve üstünlü kitapları hatırlayarak içimden söyledim. Fatiha…"
Çocukluk dönemi pek çok insan için unutulmaz anıların olduğu, kişinin yetişkin hayatına
da tesir eden bir devirdir. Çoğu insan, çocukluk dönemlerinde yaşadığı ve unutamadığı anları
zaman zaman dile getirme ihtiyacı hisseder. Ömer Seyfettin de, İlk Namaz hikâyesinde (2013,
s.41) annesinin himayesindeki çocukluk döneminin, hayatının en güzel yıllarının olduğunu şu
cümlelerle ifade eder:
"Ah, o on beş yıl önceki çocukluk ve şimdiki ben… Tatsız, neşesiz, sevgisiz, aşksız
ve heyecansız… Bomboş, bir hiçten daha boş geçen hayat… Şimdi hırslarla, basit isteklerle
yaralı ruhum ve kalbim…"
(…)"Daha dün gece görülmüş değerli bir rüya gibi mutlulukları unutulmayan bu
geçici ömür içinde, kâbus olmayan yalnızca çocukluk çağı ve hatıraları… Şimdi düşünüyorum
da, hayat da bu çaresiz geçmişin ardında kalan hayal dolu bir boşluk…"
Kaşağı hikâyesi de çocuğun kazanması gereken manevi değerlerden dürüstlük temasının
işlendiği bir hikâyedir. Hikâyede yazar iftiranın kötülüğünü anlatmaktadır. Kardeşine iftira atan
568 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu