II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

anlamlı görülmektedir. Oysa fabl (öykünce), kesinlikle bir ahlak dersi verme amacı taşır (Yıldırım,
2009: 304).
Fablların Genel Özellikleri
Fablda, genelde karşıt yapıda ve düşüncede olan iki
kişi karşı karşıya getirilmektedir. Nadiren de olsa tek bir
kişinin, topluluğun ya da iki topluluğun yer aldığı fabllar da
vardır. Ancak bu fabllarda yine iki karşıt düşünce sergilenmektedir.
Tek kişinin yer aldığı fabllarda olay ön plana
çıkmaktadır (Yıldırım, 2012: 21).
Fabllarda hayvanların yanı sıra cansız nesneler de seçilebilir,
anlatım bu nesneler aracılığı ile gerçekleştirilebilir.
Ancak kahramanı ister hayvan ister cansız nesneler olsun her zaman karşıtlıklar sergilenir:
güçlü-güçsüz, zengin-fakir, aç-tok, haklı-haksız vb. Bakıldığında bu ve benzeri özellikler toplumsal
aksaklıklar için ya da eleştirilebilecek diğer konular için kullanılan sıfatlar olup, fabllar
da daha çok bu çatışmalar üzerinden yazılır. Hayvanların kahraman olarak seçildiği fabllarda
insana ait özelliklerle donatıldığı görülür. Ancak “Kurt kocayınca köpeklerin maskarası olur.”
atasözünde olduğu gibi eleştirilecek farklı durumlarda güçlü olan kurda ya da diğer hayvanlara
başka sıfatlar eklenerek mesaj verilmeye çalışılır.
Örneğin, aslan güçlüdür, kraldır, egemendir ancak, aslan isminin başına getirilen bir sıfat
ile tersi olabilir: kocamış aslan gibi. Fabllarda kullanılan nesnelere ya da bitkilere, şekillerine ya
da doğadaki işlevlerine göre bir özellik verilmektedir. Örneğin dağ büyük ve yücedir. Dağın bu
büyüklüğü gösterilerek karşıt bir durum gösterilir (Yıldırım, 2012: 21). Masallarda kahramanlar
genellikle insanlardan, devlerden ya da olağanüstü yaratıklardan oluşan geniş bir kadroyu kapsarken,
fabllarda kahraman sayısı daha çok ikiden ibarettir. Bu iki kişi arasında ise işbirliğinden
ziyade çatışma görülür. Fabllarda, masallarda olduğu gibi son, genellikle gökten üç elma düşerek
ve kötüler cezalandırılarak bitmez. Çoğu kez durum hayatta karşılaşılan örnekler gibidir.
Haksız kişi bir anda haklı konuma yükselebilir, zengin fakiri ezebilir, güçlü daha zayıf bulduğuna
zulmedebilir. Bu durum fablın genel özelliklerinden bir tanesi olup aynı zamanda masallardan
ayrılan temel yönlerinden de biridir. Burada temel amaç, var olan durumdan ders çıkarılarak
benzer durumların yaşanmamasıdır. Bir yandan da hayatta bu durumların olduğu, güçlünün
güçsüze, zenginin fakire, haksızın haklıya galip geldiği anlatılarak her devirde ve her çağda
yaşanan bir gerçeklik üzerinde durulur. Fabllar yazılış amaçlarına göre eleştiri temel olmak
üzere birtakım özellikler gösterirler.
Dinsel, ahlaksal, eğitici fabllar olduğu gibi, yaşam
bilgeliği veren, eleştirel ve yergili fabllar gibi, önceki konumu
koruyan fabllar da vardır. Dinsel öğretiyi amaçlayan
her fabl, dogmatik olguları ele alır ve yaşamı arka plana
atar. Ahlaksal fabllarda ise, yaşamı gösterme önemlidir.
Çünkü ahlaksal davranış onun içinde değerlendirilmelidir.
Yaşam bilgeliği veren fabllar ise, insana öneride bulunur.
Eleştiri yapılı fabllarda da öğreti yoktur, anlatım daha
keskin ve daha saldırgandır. Hicivsel fabllarda, insan dünyasının düzeni, hayvanlara aktarılır.
Hedef alınan kişiye ya da kuruma, hicivse yolla, alaycı eleştiride bulunulur (Papa’yı eşeğin temsil
etmesi gibi) (Leibfried’den akt. Yıldırım, 2009: 319).
Toplumsal bir aksaklığı dile getirmek edebiyatta birçok türün doğmasını sağlamıştır.
Edebiyata zenginlik katan bu türler farklı dönemlerde farklı adlar alsa, biçim bakımından farklılık
gösterseler de temel amaç, toplumsal eleştiridir (hiciv, taşlama vb.). Fabllar eleştiri işlevi
kadar, insanı hayal dünyasının içinden alıp hayatın gerçekliği ile karşı karşıya getirirler. İnsan,
fabl türü ile yaşadıklarını düşünerek hayatı sorgulamaya yönelir, böylece doğrudan eleştirel
düşünme becerisi de kazanmış olur.
Fabllar, insan ve topluma fikir verme, bu dünyanın gerçek yüzünü gösterme isteğinde olduklarından,
eleştirel düşünmeyi geliştirirler. İnsan özelliklerini, düşünce tarzını ve insanlar
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 587