II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

zın arşivlerde kalmaması, çocuklarımızla hem yazılı hem de görsel yolla buluşmasını sağlayacak
model Kâloğlan masalıyla aşamalı olarak anlatılmaya çalışılmıştır.
Kâloğlan masalı Sivas’ın Kuşkayası Köyü’nde yaşayan Karapapak Türklerinden derlenmiştir.
Masalın anlatıcısı 1969 doğumlu, köyde çiftçilikle uğraşan Turan Benli’dir. Ortaokul
mezunu masal anlatıcımız bu masalı ve bildiği diğer masalları köyün masal analarından olan
annesinden dinlemiştir. Karapapak Kuşkayası halkının kültürü ve hayal dünyasıyla harmanlanan,
kendi ağız özellikleriyle vücut bulan bu masal 2014 yılında derlenerek sözlü kültürden
yazılı edebiyata kazandırılmıştır. Böylelikle birinci aşama gerçekleştirilmiştir. Kuşkayası Karapapak
ağzıyla söylenen Kâloğlan masalının metni aşağıda verilmiştir.
Kâloğlan
Zamanın birinde bir Kâloğlan varımış. Bu Kâloğlan bir kötü bir kulübede yaşıyarmış,
Kâloğlannan bu emsalları çoluk çocuk hep kâldi diye dalga geçerlermiş. Lağ ederlermiş Gel
Kâloğlan, git Kâloğlan.
Kâloğlan bir gün böle dağa gidirr, orda tüşünür ağlıyırr, “Yarabbi” işte, “senden geldi
bu, beni sen böle yarattın amma elalem mennen dalga geçir.” diye orda ağlıyarken birdenbire
bir sakallı dede gelir. Hızır Aleyhisselam nail olur. Selam! Aleykümselam! “Oğlum derdin nedi?”
“Böle böle dede işte men kâlım diyem mennen herkeş lağ ediiir, mana gülüller.” “İyi oğlum
diyirr aha sana iki tane gıl veririm. Senin kâllığın da gidecek bir de ne dileyersinse Allah o
muradını verecek. Aha bu gılları birbirine togandırdın mı Allah bütün muradını verecek.” diyirr.
Kâloğlan kahir adama, eline üzüne sarılirr öpürr. “Allah senden razı olsun.” diyirr, adam
geçip gidirr.
“Hele bir denim hele” diyir, “Bir at gelsin.” Gılı gıla togandırirr. Eyle bir at gelir kii sufat
kimi adam böle elini uzatsa eli yetişmir. Ata minir, dolanır, tekkelden gılı gıla togandırır.
Köyün yakınında eski halına dönür gelir. Gulübeye girir.
Bir de patişah varmış, patişahın da orda garşısında tam, saray varmış, bunun gulubesinin
karşısında. “Hele bir de gene gılı gıla togandırım, hele güzel bir yagışıklı delikanlı olum.”
diyir. Hakkettende gılı gıla togandırir, eyle bir delikanlı olur ki ay parçası. Aynaya bakır, o
sırada da patişahın güççük kızı bunu görür pencereden bunu görür. Tekkelden gılı gıla togandırır
geri Kâloğan olur, kız gelir gulubeye basıp girir zornan. “Burdaki bi tenesi vardı, o kimdi?
diyirr. “Yog işte kimse yog, sen patişahın gızı men Kâloğlan, işte dedidoku edeller, bilmem ne
olar, sen çık get burdan.” “Yog o senidin” “yog men değildim” diyirr, amma gızı yolcu edir,
gızın içinde içini gurt yiyir. Diyir “Bu Kâloğlanıydı, tılsım var bunda.”
Neyse patişahın iki gızı daha varımış, bundan böyüg bunların evlenme zamanı gelir. Böyük
gızı Vezirin oğluna verir patişah, onun ufağını Kizirin oğluna verir. En güççüğe de işte gırk
tene elçi gelen olur vermiirr. Yani vermiirr dersem gız gitmiir. Patişah “verem gızım seni, buna
verem işte bu soyludu bu boyludu.” diyirr. “Yoog men gitmem. “Ya!” “Men Kâloğlana gidecem.”
“Etme gızım tutma gızım, el bize ne diyer, âlem bize ne diyer.” Yook baba ne diyerse
desin, men Kâloğlana gidecem.” Ötekilerine bir güzel düğün yapırr böle, kırg gün kırgar gece
düğün yapırr. Gızlarını verir hem de böle saray kimi evlere yerleştirir.
Bunu da gene aciirr o iki katlı sarayın en alt bodrum gatına da bunu yerleştirir çaresi kesilir
verir gızı. Düğünsüz derneksiz verir gızı da heç konuşturmur bu en alt bodrum kata yerleştirir.
Kâloğlannan bacanakları işte lağ ediller, dalga keçiirller. Ordan sonra baldızları konuşturmuur
gülüller buna her gün. İşte üstte yemek yiğiller, artıglarını başlarına sepiller. Onlar
ikinci üçüncü katta, ya Kâloğlan da en alt katta.
Neyse “Olur Allah’tandır.” diyirr, yalanız tılsım olduğunu karısından bile sahlıyır. Amma
garısı bilirr, garısı bunu sıkıştıranda mecbur kalır garısına sırrını vermeğe. Diğirr ki “Böle
böle, men aslında kâl değilem aha böle gılı gıla togandırdım mı her dediğim de olur. Aha menim
sufatım da bu.” Gösterir, garı bayılır. Diğir “Hele doğruydu men sana boşuna gelmedim,
görmüşüdüm sen idin o güzel oğlan”.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 29