sempozyum_bildiri_kitabi

Türkiye’de üniversite eğitimi, farklı sosyal sınıflardan gelen erkekler için iyi kötü bir sosyal mobilite
imkânı sağlamışsa da, üniversiteye devam eden kadınların çoğu erkeklere göre kentli üst ve orta üst
sınıflardandır. Gülizar’ın da anılarında belirttiği gibi, Ankara Hukuk Fakültesi’ndeki az sayıdaki kız
öğrencilerin çoğunluğu Ankara’nın prestijli okullarından gelmektedir ve bu durum da Gülizar için fark
yaralarının daha da derinleşmesi demektir. Dahası, artık bir Kız Lisesi’nde değil, erkeklerin çoğunlukta
olduğu bir “ordu”nun içindedir. Bu farkındalık ise, okul hayatındaki davranış ve kıyafet kalıplarında
daha “maskülen” bir tarz benimsemesine neden olur:
Benim kızım erkek gibidir, ordunun içine salsam tertemiz çıkar” diyen bir ana babanın
elinde büyümüştüm. Şimdi bir ordunun içinde değildim ama ordu sayısında bir erkek
topluluğu içindeydim, tertemiz çıkmalıydım. Dahası, herkese “erkek gibi bir kız” olduğumu
göstermeliydim. O nedende, duruşumdan yürüyüşüme, bakışımdan davranışıma, oturup
kalkışımdan konuşmama kadar erkeksi olmalıydım. 10
Üniversiteyi bitiren Jülide Gülizar, 1954’te Ankara Radyosu’nun spikerlik sınavına başvurur ve
sınavı kazanır. Kariyerinin başlangıcında, kendisini güçlü bir birey olarak hissederek şöyle der:
Gece nöbetlerinde kendimi stüdyoda değil de, sekizinci bir renk ortamında, 13. ayın 5.
mevsiminde yaşadığımı sanırdım. Ellerimde bu gecelerin ipini çekecek bir güç olduğunu
düşünür, bu güçle her şeyi istediğim gibi değiştirebileceğimi sanırdım. Kadere ve zamana
hükmetmek, bir kaşık suda kopan fırtınaları bir üflemeyle darmadağın etmek… Ve benzeri
sıkıntılar kolayca üstesinden gelebileceğim oluşumlardı. 11
Nitekim spikerlikteki başarılı kariyerini Ankara Kız Lisesi’ndeki arkadaşlarından yıllar sonra alınmış
bir öç olarak niteler:
Ağzımı açtığım anda, o deliklerin her biri kocaman kocaman mağara kapılarına dönüştü.
İçleri kapkaranlık. Bütün dikkatimi toplayarak baktığımda, o karanlıkta Ankara Kız Lisesi
öğrencilerinden oluşan bir kalabalık gördüm. Bu kez alay etmiyorlardı. Büyük bir heyecan
içinde anonsumu bitirip dışarı çıktığımda, karşıdaki kontrol odasında beni izleyenler
sordular. “Anonsa başlarken neden böyle ters ters bakıp, başını acayip bir şekilde salladın?
Anonsu bitirdiğinde de yüzüne acayip bir gülümseme yayıldı.” Nedeni çok basitti.
Mağaradakilere hava atmak istemiştim. 12
Kadınlar için “özgürlüğe” açılan bir kapı olmasına karşın radyoevi, ataerkil otoritenin bütün ilişki
ağlarıyla yeniden şekil bulduğu bir alandır. Çalışanları için bir “okul” işlevi gören Ankara Radyosu’nda,
gençleri eğitenler çoğunlukla alanlarında deneyimli erkeklerdir. Bu adamlar, öğrencilerini sadece
mesleki konularda eğitmekle kalmayarak, bir baba edasıyla koruyup kollar ve disipline ederler. Bu
koruyup kollama güdüsü, özellikle radyoda çalışan genç kadınlar üzerinde kendini göstermektedir.
Radyo evindeki ataerkil otorite kadınlar için mesleki açıdan önemli sıkıntılar da yaratmıştır. Örnek
vermek gerekirse, erkek yöneticiler kadınları radyo dışında röportaj yapmaya göndermekten
kaçınırlar. Yani radyo evi, kadın öğrencilerini mesleki gelişimleri için dışarıya göndermeyi reddeden
otoriter erkek figürlerin denetimi altındadır. Ancak, kadınlar bu otoriteye her zaman koşulsuz boyun
eğmezler ve “dışarıya gitme” hakkını ısrarları sonucu kazanırlar. 13
Radyo evinin dışında ise kadınları başka bir meydan okuma beklemektedir. Fiziki görünümlerini
çalıştıkları kurumun “saygın” imajına leke getirmeyecek şekilde düzenlemek zorundadırlar. Bu durum
zaman zaman, kendi kendilerine “ama bu ben değilim” demelerine neden olmuştur:
… Benim gönlüm naklen yayındaydı… Umutsuz bekleyişim sürerken, Scarlatti adında bir
İtalyan hafif müzik orkestrası geldi Ankara’ya. Bugünkü Büyük Tiyatro sahnesinde bir
konser verecekti ve bu konser radyodan naklen yayımlanacaktı. Radyo Müdürü Ümit Halil