sempozyum_bildiri_kitabi

Halide Edip’in cephede olduğu yıllarda yaşadığı bir olay da basına çok farklı yansımıştır. Chicago
Tribune gazetesinden Paul Williams, Anadolu’daki direnişi izlemek üzere Ankara’ya gelir ve Mustafa
Kemal ile bir röportaj yapar. Tercümanlığı ise Halide Edip üstlenir. Williams çiftlikte, Mustafa Kemal’in
arkasında duran Halide Edip’in fotoğrafını çeker. Williams, fotoğrafı Halide Edip’e gösterirken
“Kemal’in arkasındaki kadın” der. Fotoğrafı yayımlamayacağı konusunda Halide Edip’e verdiği söze
rağmen fotoğraf çok sayıda Amerikan gazetesinde “Kemal’in Arkasındaki Kadın” başlığıyla çıkar. İpek
Çalışlar, Halide Edip’in anılarından yaptığı alıntı ile Halide Edip’in bu sözlerin gerçeği yansıtmadığını
söylediğini ifade eder:
Beni yabancı gazeteler hep Mustafa Kemal Paşa’nın arkasındaki kadın olarak takdim
ediyor, hatta stratejik kararlarını alırken bile onu etkilediğimi yazıyorlar. Bu tamamen
gerçek dışıdır. Kararlar alınmadan önce genel konuşmalar hep olurdu. O herkesin tek tek
fikrini almakta ısrarlıydı. Hiçbir entelektüel birikimi olmayanlarla da tartışırdı. 21
İpek Çalışlar, Halide Edip’in kaleme almış olduğu bir mektup dolayısıyla, eski harflerle baskısı 1927
yılında yapılan ve 1928 başında satışa sunulan Nutuk’ta gösterildiği gibi “mandacı” olmadığını ise şu
cümlelerle ortaya koyar:
Halide, gerçekten yaşadığı toprakların egemenliğini ABD’ye sunmak isteyen bir hain
miydi? Bu kötücül planları tek başına mı yapmıştı? Öyleyse Milli Mücadele başlarken
erkeklerden önce neden cepheye koşmuştu?
1920 yılında Amerikan mandası yaygın biçimde konuşuluyordu. Avrupa’nın tersine,
Amerikan politikalarının imparatorluğu parçalamaya yönelik olmayışı aydınları etkilemişti.
Rauf Orbay, Halide Edib’in imzasıyla kaleme alınan mektubun İstanbul’da Milli
Mücadele’ye omuz vermeye hazır aydınların ortak görüşü olduğunu yazıyor. 22
İpek Çalışlar, Halide Edip’in zannedildiği gibi mandacı olmadığını göstermekle bu çalışma ile
gayesini ortaya koymuş olur. Tarihe yanlış düşülen bir notu belgeleriyle ve kanıtlarıyla düzeltir.
Romanın en son cümlesi bunu açıkça ortaya koymaktadır: “ “Hakikaten mandacı mıydı?” Onun
hayatını okuyanlar artık bu soruya gülüp geçecekler.” 23
Kurmaca ile gerçeklik arasında
Biyografi yazarı eserinin kahramanını iki kimlikle kaleme alır: Bunlardan biri tarihçi kimliği, diğeri
ise sanatçı kimliğidir. Biyografi türü için geçerli olan tarih‐edebiyat ayrılmazlığı yazar için de geçerlidir.
Hangi biyografi türü olursa olsun yazarın kaleminde her iki kimlik bir aradadır. Bu durum, biyografinin
temel şartı gereğidir. Biyografi öncelikle araştırmacı/tarihçi kimliğine sonrasında ise yazar/sanatçı
kimliğine ihtiyaç duyar. Biyografi yazarının ilk işi, ele aldığı kişinin geçmişine dönmek, geçmişte
yaşananları belgeleriyle ortaya koymaktadır. Öznenin geçmişi ile ilgili araştırmanın ardından elde
edilen verilerin yazıya aktarmasında biyografinin türüne göre bu iki kimliğin rolü değişir. Çünkü eserin
yazılış amacı da değişmiştir. Bilimsel biyografiler ile biyografik anlatı adı verilen belirli bir kurguya
dayalı diğer biyografi türlerinde yazarın tutumu dolayısıyla üslubu birbirinden farklıdır. Ele alınan
öznenin bilinen hayatı ve bu hayatın belgelerle ispatlanan ayrıntıları tarihçi kimliği ön planda olan
biyografi yazarı için birer malzeme iken romancı için kendi hayal dünyasını harekete geçiren ilham
kaynağı ve bir kurgu unsuru olarak önem taşır. Bu durum, üslubunun ve eserin türünün belirleyicisi
olur.
Prof. Dr. Fatih Andı, klasik biyografinin de bir üsluba ihtiyacı olduğunu şu cümlelerle açıklar:
...insan hayatı (en basiti bile) o kadar çok boyutlu, girift, o kadar yalnızca bilgi ve
belgelerin düz mantığıyla kuşatılamaz, ifade edilemez bir “örgü”dür ki, içinde “irreel”den
absürde, fantazyadan “izahsız”a pek çok olay, durum, eylem, düşünce, duygu, heyecan,
olgu, heves, beklenti vs. barınır.