sempozyum_bildiri_kitabi

Her akşam birbirimize o gün dışarıda neler yaptığımızı anlatıyorduk. Çünkü biz dışarıda
birlikte olamıyorduk. Hayalifener apartmanının dışına adım atar atmaz sevgililiğimiz sona
eriyordu. Gündüzleri birlikte dışarı çıkamıyor, sokaklarda beraber dolaşamıyorduk. (...)
Dışarısı ‘bize’ yasaktı. Sadece ‘ben’ vardı mahremiyetin bittiği yerde. 24
Romanın bitimine yaklaşırken, şişman kadının çocukluğunda tacize uğrayarak görülme‐saklanma
takıntısını ve yeme bozukluğunu edindiği anlaşılmaktadır. Elif Şafak’ın hastalık tanımı duygulara ağırlık
veren bir tanımdır. Öyküsündeki hastalık dışsal kaynaklı (çocukluk travması) ve tahrip eden bir
hastalıktır. Hastalık kadının bedenini düşman olarak algılamasına yol açmış, onu hayattan kopartarak
işlevsizleştirmiştir. Kadın kendini denetleyemediği için gözlerden ırak yaşamayı, başka bir deyişle
sosyal ölümü seçmiştir. Şafak’ın da döneminin tıp bilgisinin etkisi altında olduğu görülmektedir.
Öncelikle çağın hastalıkları arasında kabul edilen yeme bozukluklarına kayıtsız kalamamış ve konuyu
ayrıntılı bilgisini sergileyecek şekilde işlemiştir. Türkiye’de ancak 1990’lı yıllardan itibaren üzerinde
konuşulur olan çocuk tacizi sorununu da hastalık etkeni olarak belirlemiştir. 25 Öte yandan, Şafak’ın
güzelliği zayıflıkla özdeşleştiren, şişmanlığı medikalize eden, kilo denetimini sağlıkla ve kişinin irade
gücüyle bağdaştıran söylemi bilinçsizce benimsediğini ve hiç eleştirmediğini iddia etmek haksızlık
olur:
(...) Her neyse. İşin tuhaf yanı şu ki, benim kadar şişmansanız eğer, insanlar sizi hiç
görmezler. Bakar ve seyrederler; birbirlerine gösterir ve aralarında konuşurlar. (...)
Bakışlarının beni rahatsız edebileceğini akıllarından bile geçirmezler. Sürekli seyrederler.
Ama görmezler. Cüsseme bakmaktan fırsat bulup da gözlerimi görmezler. İçimi
görmezler. 26
Ancak, yukarıda örneklenen eleştirilerine karşın, romanın bütününde güzellik ve incelikten söz
eden dil onaylayıcı ve özendirici, şişmanlıktan söz eden dil ise itici ve dışlayıcıdır. Cüsseye değil kişinin
içine bakma vurgusu, okuyanı irkilten çirkinlik, oburluk, şişmanlık (ve cücelik) anlatılarının arasında
zayıf kalmaktadır.
Sonuç
Bu çalışma toplumsal cinsiyete duyarsız ve zaman zaman ayırımcı olan biyomedikal söylemin edebi
kurgularına hastalık ve sağlık olgularını dâhil eden kadın yazarların anlatımlarına da sızabildiğini
ortaya koymak çabasındadır. Biyomedikal söylem, modern döneme özgü çok güçlü ve kuşatıcı bir
söylemdir. Bu söylem pek çok yerde toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini pekiştirecek ve kadınları kontrol
edecek şekilde kullanılmış ve kullanılmaktadır. Aydın ve ilerici kadınlar bile kendilerini ve
hemcinslerini bu söylemin etkisi altında ele alabilir ve farkında olmadan onun yeniden üretimine
katkıda bulunabilirler.
Sunulan örneklerde üç yazarın da kadının bedeniyle kavgasını olağan bir hal gibi kabul ettiği
görülmektedir. Halide Edip arzularını denetleyemeyen, nörotik bir kahraman yaratmış; hem hayranlık
duyduğu hem de yargıladığı bu kahramanı sonuçta öldürmeyi uygun görmüştür. İnci Aral kendi yaşam
öyküsü üzerinden menopozu ve yaşlılığı öcüleştirmiş, bu doğal yaşam aşamalarının
medikalizasyonuna maruz kaldığı gibi, anlatısıyla söz konusu medikalizasyon sürecinin yeniden
üretimine katkıda bulunmuştur. Elif Şafak şişmanlığı medikalize etmiş, yeme bozukluğunu kişinin
denetimi dışındaki travmatik bir etkene bağlayarak mutlaklaştırmış ve çaresizleştirmiştir. Yeme
bozukluğunu en tiksindirici detaylarla tasvir ederek damgalamış, 27 travmatik deneyimler‐oburlukyeme
bozukluğu‐tiksinilen bir görüntü şeklinde zincirleme bir süreç ima etmiştir. Bu üç kadın yazarın
hemcinslerine düşmanlık beslediklerini düşünmek için bir nedenimiz yoktur. Öykülerinin kadına ilişkin
olumsuz algılara yaptığı katkı, yazarların dönemlerinin tıbbi bilgisini eleştirmeden benimsemelerinin
bir sonucudur. Ahlaki ve estetik yargıları da büyük ölçüde bu bilginin etkisi altındadır. Sonuç olarak,