sempozyum_bildiri_kitabi

Kadınların çalışması konusuna ise yine Fatma Aliye Hanım’ın öncelikli olarak değindiğini
görmekteyiz. Fatma Aliye Hanım, kadının mecbur kalmadıkça çalışmak istemeyeceğini ancak mecbur
kaldığı takdirde ve iffet dairesi içerisinde çalışabileceğini belirtmektedir. Ekonomik olarak problemi
olmayan kadının hayata dair kararlarında daha özgür davranabileceğini yineleyen Fatma Aliye Hanım,
çamaşırcılık, dikiş, temizlik gibi işlerin kadınları bedenen çok yorup az kazandırdıklarına değinmekte
ve kardeşi Emine Semiye Hanım gibi “öğretmenlik” mesleğinin kadınlar için daha uygun olduğunun
altını çizmektedir. Nigâr Hanım’ın ise hayatına baktığımız zaman kendisinin de bir ara para kazanmak
için öğretmenlik yapmayı düşündüğünü ancak daha sonra bu düşüncesini yerine getiremediğini
görmekteyiz. 47
Kısacası, Sultan II. Abdülhamid döneminin üç kadın entelektüeli, Fatma Aliye Hanım, Emine Semiye
Hanım ve Şair Nigâr Hanım, eserlerinde toplumsal normları da göz önüne alarak dönem kadınını farklı
şekillerde ele almış ve tasvir etmişlerdir. Şüphesiz ki bu yazarların, gerek kendi hayatlarından
aktardıkları örnekler, gerek eserlerinde tasvir ettikleri kadın karakterler, gerekse bu kadın
karakterlerin dönemin “kadın meselesi”ni oluşturan sorunlara gösterdiği refleksler bu yazarların
kafalarındaki kadın algısını anlamamıza biraz olsun katkıda bulunmaktadır.
Keywords: Fatma Aliye Hanım, Emine Semiye Hanım, Şair Nigâr Hanım, Perception of woman, Late
19th century Ottoman literature
Ayşe ZEREN‐ENİS
Boğaziçi University, The Atatürk Institute for Modern Turkish History
Ph.D.candidate
azeren1@hotmail.com
Notlar
1
Ahmet Midhat ve Fatma Aliye, Hayal ve Hakikat, haz. Fatih Altuğ (İstanbul: Eylül Yayınları, 2002).
2
Fatma Aliye Hanım, Muhadarat (Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 2011).
3
Fatma Aliye Hanım, Nisvân‐ı İslam, haz. Hülya Argunşah (İstanbul: Kesit Yayınları, 2012).
4
Fatma Aliye Hanım, Refet, haz. Şahika Karaca (İstanbul: Kesit Yayınları, 2012).
5
Fatma Aliye Hanım, Udî, haz. Ferit Ragıp Tuncor (İstanbul: Selis Yayınları, 2009).
6
Fatma Aliye Hanım, Hayattan Sahneler (Levâyih‐i Hayat), haz. Tülay Gençtürk Demircioğlu
(İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2002).
7
Fatma Aliye ve Mahmut Esad, Çok Eşlilik – Taaddüd‐i Zevcat, haz. Firdevs Canbaz (İstanbul: Hece
Yayınları, 2007).
8
“Terbiye‐i Etfale Ait Üç Hikâye” Hanımlara Mahsus Gazete’de 13 Recep 1313\18 Kanûnievvel
1311\30 Aralık 1895 – 27 Muharrem 1314\27 Haziran 1312\9 Temmuz 1896 tarihleri arasında
tefrika edilmiştir.
9
“Bikes” Hanımlara Mahsûs Gazete’de 2 Ramazân 1314\23 Kanûnisânî 1312\4 Şubat 1897 ‐ 30
Cemâziyyelâhir 1315\13 Teşrînisânî 1313\25 Kasım 1897 tarihleri arasında tefrika edilmiştir.
10
Emine Semiye, Sefalet, haz. Kadriye Kaymaz ve Zeynep Berktaş (İstanbul: Antik Dünya Klasikleri,
2010).
11
“Muallime” Hanımlara Mahsûs Gazete’in Hanım Kızlara Mahsûs adlı kısmında 9 Şevvâl 1315\19
Şubat 1313\3 Mart 1898) ‐ 17 Şevvâl 1318\25 Kanûnisânî 1316\7 Şubat 1901 tarihleri arasında
tefrika edilmiştir.
12
Nigâr bint‐i Osman, Efsus (İstanbul: Karabet ve Kasbar Matbaası, 1304 [1887]); Efsus (Birinci/
İkinci Kısım), (İstanbul: Ahter Matbaası, 1308 [1891]).
13
Nigâr bint‐i Osman, Nirân (İstanbul: Hanımlara Mahsûs Gazete Kütüphanesi, Âlem Matbaası,
1312 [1896]).
14
Nigâr bint‐i Osman, Aks‐i Sedâ (İstanbul: Şirket‐i Mürettebiyye Matbaası, 1316 [1899]).
15
Olcay Önertoy, “Nigâr Hanım ve Tesir‐i Aşk,” A. Ü. DTCF Tiyatro Araştırmaları Dergisi, no. 7
(1976), http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/1160/13667.pdf, 234‐235.
16
Nigâr bint‐i Osman, Hayatımın Hikâyesi (İstanbul: Ekin Yayınevi, 1959).
17
Ahmet Midhat ve Fatma Aliye, Fazıl ve Feylosof Kızım, haz. Samime İnceoğlu ve Zeynep Süslü