sempozyum_bildiri_kitabi

Hypatia’nın ondokuzuncu yüzyılda izlenen resimsel sunumları romantisizmin belirgin etkisi
gözlemlenecek biçimde gerçekleşmiştir. Özellikle antik biçim anlayışıyla romantisizmi birleştiren ve
yirminci yüzyılın başına da taşan Pre‐Raphaelite akımının, genelde kadın betimlemeleri üzerindeki
etkisi büyük olmuştur. Kırılgan ve ürkek Yunan tanrıçası imgesinin Hypatia için oldukça tercih edilen
bir seçimi oluşturduğu izlenebilir. Yanı sıra Hypatia’nın öldürülme biçiminin referans alındığı, bir
kurban olarak çıplak bakire teması da kullanılmıştır (Res.8,9). Hypatia’yı ürkek, masum ama erotik bir
objeye dönüştüren bu temanın bir tür erkek fantezisi şeklinde ele alındığı da öne sürülebilir. Bu
durum romantik miti, erotizm sınırına taşımaktadır.
3. Beşinci yüzyılda Bizans’ta kadın
Hypatia hayatta olduğu 355‐415 yılları arasında Roma’nın parçalanmasına ve Doğu Roma
imparatorluğunun kuruluşuna tanıklık etmiştir. Yine hayatta olduğu süre içinde iki Doğu Roma /
Bizans imparatorunun tebaası olarak yaşamını sürdürmüştür 6 : imparatorluğun kurucusu olan
Arcadius (395‐408) ve Hattat mahlasıyla bilinen II. Theodosius (408‐450). Her iki imparatorun da
siyasi erklerini büyük ölçüde hayatlarındaki kadınlara bıraktıklarını biliyoruz. Arcadius’un bir Romalı
generalin kızı olan karısı Eudoxia, yönetime çok hakimdir ve bu dönemde özellikle orduda
yabancıların, Gotların etkisi belirgindir. Bu durum bitmek bilmez siyasi çalkantıları beraberinde
getirmiş, yabancıların tasfiyesi oldukça kanlı olmuştur. II. Theodosius’un ise önceleri ablası
Pulcherie’nin, daha sonra da Atina’lı bir akademiğin kızı olan Athenais’in kontrolunda hükümet ettiği
bilinmektedir. Bir pagan olarak doğmuş olan bu eş, Hıristiyanlığı kabul ederek ismini Eudocia olarak
değiştirmiş ve derhal erk oyunları içinde yerini almıştır. Sonuçta bu dönemde gözlemlenebildiği
kadarıyla yüksek sınıftan eğitimli kadınlar arasında en üst düzeyde bile siyasi erke talip olmanın
yaygın olduğunu, yine bu kadınlar arasında erk paylaşımında yer alabilmek için din değiştirenlerin de
bulunduğunu belirtmek gerekir. Tüm bunlar değerlendirildiğinde Hypatia’nın din değiştirmemiş
olduğu gerçeği, onun sadece bir akademik olarak işini yapmak istediği ve özellikle siyasi bir erki
hedeflemediğinin göstergesidir.
Dördüncü ve beşinci yüzyıllarda kamusal alanda görülen üst sınıf kadınların makyaj, mücevher ve
şık kıyafet tutkusu günümüze ulaşan örneklerden izlenebilmektedir. Geç antik dönem kadınlarının
hem giyim kuşam konusundaki özenleri, hem de tavır, vücut bakımı gibi bedenlerine yönelik
dikkatleri, haz ve cezbetme kavramlarıyla ilintili olarak görüldüğü için kilise tarafından eleştiri ve
kınama konusu olmuştur. Kilise süs ve mücevher gibi yine aşırılık olarak gördüğü unsurların yanı sıra,
zarafet, temizlik, şıklık gibi klasik dönem kavramlarını da Hıristiyan erdemlerine zıt olarak kabul
etmiştir 7 . Bu çerçevede iyi eğitimli bir kadın olan Hypatia’nın giyim kuşamı, temizliği, hali tavrı ve tüm
dış görünümüyle hedefe oturtulmuş olabileceğini düşünmek mümkündür. Linç edildiği sırada
elbiselerini de bedenini de vahşice parçalamaya değin giden bir nefretin, ancak bu türde bir
manipülasyonla kabartılmış olduğu düşünülebilir.
Hypatia’nın dış görünümünü ve gerçekte nasıl giyindiğini bilmiyoruz. Ancak bölgede bulunmuş ve
kabaca beşinci yüzyıla tarihlenen kimi parçalara bakarak kendisinin giyim kuşamı hakkında fikir
yürütmek mümkündür. Buluntulardan anlaşıldığı üzere, bu dönemde elit eğitimli kadınların kamusal
alanda şal kullandıkları ve başlarına bir tür şapka taktıkları ya da kumaş türban doladıkları
görülmektedir (Res.10). Mısır’da bulunan bir terracota –pişmiş toprak‐ figürden izlendiği kadarıyla
(Res.11) kadınlar şık modelleri olan ve renkli desenlere sahip dokuma kumaşlardan elbiseler
giymektedirler. Mısır’da pamuklu dokumacılığın ve tekstil üretiminin tarih öncesine değin gittiği
düşünülürse, çok renkli desenli tekstil dokumalar kapsamında kaliteli kumaşların varlığı şaşırtıcı
olmamaktadır. Yine aynı terracota figürde mücevherin de kullanılmış olduğu görülür. Geç Roma
döneminde takının hem Ortadoğu’da hem Konstantinopolis’te üretim yapan kuyumcular eliyle canlı
tutulduğu bilinmektedir. Kendilerini Afrodit ile özdeştirmeyi seven bölge kadınları özellikle inci,