sempozyum_bildiri_kitabi

feminist isteklerin reddedilmesi üzerine Shaarawi, Vafd Partisinin Merkez Kadın Komitesi
Başkanlığından istifa etmiştir.
Shaarawi, EFU’yu kurduktan sonra yayınlamaya başladığı feminist yazın l’Egyptienne’de (ve el‐
Masreyya), ölümüne kadar, kadınların özgürlüğü, eğitimi, siyasi ve sosyal statüleriyle alakalı yazılar
kaleme almıştır. 8 Paris, Amsterdam, Graz, İstanbul, Brüksel, Budapeşte, Kopenhag, Berlin gibi birçok
önemli kentte düzenlenen feminist kongrelere ülkesini temsilen katılmıştır. Kadının hak ve
özgürlüklerini kazanarak kamusallaşmasındaki tek engelin kadının ev içindeki kapalı yaşantısı
olduğunu savunan Shaarawi’nin temel felsefesi, eşit eğitim hakkıdır. Bu nedenle hayatı boyunca
kadınların eğitim alabilmesi için çabalamış, okulların açılmasına destek olmuştur. El‐Ezher
Üniversitesi’nin saygıdeğer hocalarıyla da (Şeyh Muhammed‐Abdu gibi) bilgi alışverişi yapan
Shaarawi, kadının Hz. Peygamber zamanında erkeklerle daha eşit koşullarda ve saygın bir hayat
sürdüğünü söyleyerek Kuran’ın İçtihatlarla beraber yeniden yorumlanması için girişimlerde bulunmuş
ilk feministtir. 9 Bu bağlamda İslamcı feministlerin şahlanarak özellikle İran’da 90’lardan itibaren aktif
hale gelebilmesinin temelini, 1940’lı yıllarda Shaarawi’nin cesur girişimlerinde aramak yanlış
olmayacaktır. Eşitlik ideali, yürekli söylem ve eylemleri ile çağının ötesinde yaşamış/düşünmüş olan
Shaarawi, ardılı olan kadın liderlere de ilham ve cesaret vermiştir. Zeynep el‐Gazali, Doria Shafig,
Newal es‐Saadavi gibi kendi döneminin devrimci kadınları, Shaarawi’nin başlatmış olduğu
mücadeleye birer tuğla daha koyarak feminist kanadı Mısır’da güçlü hale getirmişlerdir.
Sömürge döneminde ve sonrasında kapitalist sistem ve modern devletin gelişmesiyle birlikte
birçok Arap toplumunda olduğu gibi Mısırlı kadınların da hak ve özgürlüklerini kaybederek evlere
kapatıldığını ileri süren Shaarawi, kadının sosyal ve siyasal statüsünün yeniden tartışılmasını ve bunun
için de, ataerkil sistemi de içeren, birtakım düzenlemelerin şart olduğunu ileri sürmüştür. Shaarawi,
altyapıdan üstyapıya doğru ontolojik bir sosyal reformun eğitimle gerçekleşeceğine inanmıştır.
Shaarawi’ye göre, İslami kodlarla ve keskin ataerkil ağlarla örülü olan Mısır toplumunda, kadınlar
eğitim hakkına kavuştuklarında görünürlükleri artacak ve hangi sınıftan olursa olsun siyasi, sosyal ve
ekonomik haklarına kavuşacaklardır. Böylece kadınlar aile içinde konumlandırılan “anne”, “eş” ve
“bacı” kimliklerinden ziyade toplumda hak ettikleri yere sahip olabileceklerdir.
Shaarawi sosyal reformun yanı sıra kadına oy hakkı tanınmasını, poligaminin kurumsal ve
kavramsal düzeyde sorgulanmasını, boşanma hakkının düzenlenmesini ve evlilik yaşının
yükseltilmesini talep etmeye cesaret etmiştir. Bu taleplerin önemi, ancak zamanın koşulları göz
önüne alındığında anlaşılabilir.
Shaarawi’nin konuşmaları ve L’Egytienne’da yazdıkları çerçevesinde, kendisinin devrimciden
ziyade bir reformist olduğu net bir şekilde anlaşılmaktadır. İslami düzene ya da toplumsal kuralları
kökten değiştirmek yerine dönüştürmeyi daha uygun görmektedir. Ona göre feminist hareketin
hedefi, miras alınan fakat zamanın ihtiyaçlarına ayak uyduramayan yasalar, gelenekler, gösterişli
davranışlar ile ataerkil sistem tarafından şekillenmiş sosyal statülerdir. Kadının erkekle eşit hak ve
özgürlüklere sahip olabilmesi ve sosyal düzenin değiştirilmesi ve dönüştürülmesi de eğitim ile
mümkün olacaktır. 10
Feminist mücadele Ve “kimlik” problematiği
Sömürge dönemine asla dönmek istemeyen Mısırlılar için batının “yozlaşmış” değerlerinin aksine
doğunun “ahlak normları”na uygun bir kimlik oluşturulmalıydı. Ancak heterojen toplum yapısı ortak
değerler üzerinden şekillendirilebilecek bir kimliğe müsait olmadığından, etnik kökene dayalı milli bir
kimlik üzerinden söylem alanı açmak 11 Mısır için zor görünüyordu.
Ortadoğu ülkelerinin sömürge geçmişi 20.yüzyılda Mısır’ın siyasi, ekonomik, kültürel hamlelerini
etkilemiştir. Örneğin Nasır önderliğinde şahlanan Arap milliyetçiliği ve Mısır’ın Ortadoğu devletleri
üzerinde kendine hasrettiği lider rolü, tam bağımsızlık ve mutlak güç olma idealiyle ilişkilendirilebilir.
Köklü bir tarih ve kültüre sahip olan Mısır, bağımsızlığını ilan edene kadar İngiliz sömürgesi olarak
yaşamıştır. Bu dönemde üstyapının İngiliz etkisi altında şekillenmesi zamanla kültürel kimliğin
kaybolmasına ya da yöneticiler tarafından unutturulmasına ve en önemlisi de bir kuşağın belleğinde
Batıya ve Batıyı temsil eden her türlü değere ilişkin büyüyen bir nefretin doğmasına neden olmuştur.
Batı emperyalizmine karşı duyulan bu nefretin yalnızca Batı’nın politikalarına değil, aynı zamanda