sempozyum_bildiri_kitabi

Janis içkiye ve uyuşturucuya on altı yaşında başladı. On yedi yaşında, o yaşta biri için çok fazla
içiyordu. Yıllar sonra o günleri anlatırken şöyle diyecekti:
Aynaya baktığımda gördüğüm hiç de femmefatale değildi. Güzel bir vücuda sahip
değilseniz parlak bir zekâ işe yaramaz. Öyleyse sağlıklı kalmanın da bir anlamı yoktur. 12
Janis 1962 yazında Austin’deki Texas üniversitesinin sanat bölümüne yazıldı. Burada geleneklerin
zorladığı kıyafet kuralları vardı: saçları bir tür sıkı topuz halinde toplamak, siyah deriden yarım botlar
ve beyaz diz altı çorapları giymek gerekiyordu. Bu hanım hanımcık giyimli kızların yanında Janis rengi
atmış jeanleri, tenis ayakkabıları ve uzun tarazlı saçlarıyla başka gezegenden gelmiş bir kız gibi
görünüyordu. 13
1962‐63 kışında ise o büyük felaket meydana geldi. Üniversitede yıllık büyük öğrenci balosu
hazırlanıyordu. Bu vesileyle her alanda birincilerin seçildiği yarışmalar düzenlendi. Janis de aday
gösterilmişti. Öğrenciler onu oy birliğiyle üniversitenin en çirkin erkeği seçtiler: “The ugliest man on
campus”. Janis bu aşağılamayı hiçbir zaman unutmadı. Sonraları ünlü bir şarkıcıyken kendisiyle
yapılan sayısız söyleşinin hiçbirinde Austin dönemine değinmedi. 14
Şöhretinin doruğa vardığı zamanlarda bile Janis hakkı olduğuna inandığı güzelliğe sahip olmayışını
hazmedemedi. Ayna, çoğu kadınının yaşamındaki öldürücü varlığını onun yaşamında da göstermişti.
Diğer yandan Janis güzelliğin alışılagelmiş görüntüsünü kırdı. Sonradan ünlü bir şarkıcı olduğunda
seksi olarak nitelendirildi fakat klasik güzellik ve estetik normlarına hiçbir zaman uymadı. Çoğu zaman
Jefferson Airplane’in klasik bir şekilde güzel, kadınsı ve seksi solisti Grace Slick ile karşılaştırılmasına
rağmen Slick hiçbir zaman Janis’in yarattığı etkiye ulaşamadı. Janis, upuzun ve dağınık saçları,
rengârenk ve birbiriyle uyumsuz kıyafetleri, makyajsız ve sütyensiz tarzı hippi kültürünü yansıtmasıyla
birlikte kendine has bir stil yarattı.
1950’lerin Amerika’sındaki bir güney eyaletinden 1980’lerin Türkiye’sinde bir güney şehrine
geldiğimizde bir kadının yaşamın yönlendiren koşullarda bir değişiklik görmek mümkün mü? Aynı orta
sınıf değerlerine sıkı sıkıya sarılmış bir ailenin kızı için diye başladığımızda bu ailenin orta sınıf
değerleri yeterli bir ölçüt mü? Kadının kendini bilme‐bulma yolunda karşısına konan seçenekler aynı
değil mi? Ataerkil tahakküm sürüp gidiyor olmasını bu aynılığa borçlu değil mi?
Ben, bu aynılık içerisinde sıkışıp kalmışken, evde geleneksel rollerin hüküm sürdüğü yapıya ufak
ufak çırak olarak yetiştirilirken, okulda otoritenin sus dediği yerde susar bana izin verilen sınırlar
içerisinde nefes almaya çalışırken, doğduğum büyüdüğüm şehrin dışına çıkmayı aklımın ucuna bile
getirmezken, eğer getirmemeye devam etseydim ve orada kalsaydım varabileceğim noktaların
sınırlılığı hakkında şimdi dehşetle ürperirken bir şarkı duydum. Öyle bu yaşamın dışından ve yaşam
dolu bir sesti ki kim olduğunu öğrendiğimde hemen adını yazdım: Janis Joplin.
Onun hakkında gazetelerde ve dergilerde bulabildiklerimi bölük pörçük okudum, tüm
okuduklarımı kestim, kendi kendime bir gayri resmi tarih oluşturdum. Onun yaşadıklarıyla kendi
deneyimlerimi birleştirdim. Her şeyin mutlaka öğretildiği gibi olmayabileceğini, farklı yollar
bulunabildiğini gördüm. Onun hakkında arkadaşı Jim Langdon’un söylediği bir şeyi okudum:
Her zaman bağımsızdı, özgürdü. Elbette diğer insanlardan kabul görmeye gereksinimi
vardı ve bunu arıyordu ama çok belirgin bir şekilde bağımsız bir kişilikti. Onun kaderini
elinde tutan hiç kimse yoktu bu kesindi. 15
Mükemmel bir tanımlamaydı bu. Bir kadının kendi kaderini kendisinin yaratabilmesi sürekli
mücadele gerektiriyordu ve bu mücadelenin gerektirdikleri, yalnızlığı bazen de dışlanmayı getiriyordu.
Günlüğüne yazdığı gibi:
Jim ve Rae var, Jack ve Nova var, fakat hep Janis ve Janis var. Herkes için birileri ve
bana düşen hiç kimse… 16
Bu şekilde farklılıklarımdan dolayı dışlanmamı da meşrulaştırdım, eğer kendi kaderini kurmak
üzere yola çıkmışsan dışta dışarıda kalmak normal bir süreçti. Hâlbuki bu süreç erkekler için tam da
aynı şekilde işlemiyordu.