sempozyum_bildiri_kitabi

Bugün ilkel olarak nitelendirilen toplumlara bakıldığında da kadının nasıl inşa edildiğini, hepsinden
önemli bu inşanın kadının toplumda kendini aşağılık veya ikinci planda hissetmesinin yolunun açıldığı
görülebilir. Örneğin Baruya toplumunun anlatısı şöyledir: Tanrı ilk önce Kurumbingak adında bir kadın
yaratır. Daha sonrasında bu kadın bir Hindistan cevizi yiyerek hamile kalır ve bir erkek çocuk dünyaya
getirir. Ve Baruya toplumu bu anne ile onun doğurduğu erkek çocuğun birleşmesinden oluşur.
Anlatının temel mesajı, kadının doğuştan günahkar olduğudur, çünkü o, doğurduğu çocuğu baştan
çıkarmıştır. Bunun gibi bir çok anlatı kadının toplumdaki konumunu belirler. Bu anlatıların toplumda
önemli işlevleri vardır. Bu duruma ilişkin Akal’ın yorumu şöyledir: 13
Kadınlar ve erkekler aynı mitosları ezberlerler. Bunlar da hayatın yaratılması ve
sürdürülmesi işlevinde, kadının tabii gücünü gizler ya da düpedüz inkar ederler. Aslında,
yaratılış mitoslarının çoğunda, başlangıç aşamasının hayat ve kültür oluşturucu güçleri,
kadın güçleridir. Ama erkeklerin sonradan ellerine geçirdikleri bu güçlerle, hayatı yaratma
işlevinde öncelik kazandıklarını, üstünlüklerini kadınlara rağmen ve onlara karşı
kurduklarını anlatan dersi, kadın/erkek, tüm toplum öğrenir.
Kadının ehlileştirilmesi söz konusudur anlatılarda. Örneğin bir “Menomini” mitosunun erkek
kahramanı, on yamyam kız kardeşin hakkında bunlardan birini kendine bağlayarak gelecektir. Aynı
temayı işleyen bir Katawishi mitosunda da kadının erkeğe bağlanması makbul bir durum olarak
sunulur.
Yamyam kadın, erkeğine bağlı uysal kadına dönüştürülür ve erkekler kurtulur… İlgisiz,
başına buyruk kadın teması da yaygındır. Bir Katawishi mitosunda, serseri kadınlar
erkekleri terk edip gidince, onların yerine evlerinin kadınları olan yenileri yaratılacaktır.
Düzen, erkeklerin yanında kalmaya razı olan kadınlarla sağlanabilir. 14
Bu bağlamda İslam’da anlatılan yaratılış anlatısı da ele alınabilir. Bilindiği gibi İslam’dan önceki
Adem ve Havva anlatısında Lilith varken Kur’an da Lilith adı anılmaz çünkü Lilith, Adem’in isteklerine
karşı çıkmıştır, ona boyun eğmemiştir ve evi (kaldıkları yeri) terk etmiştir. Kur’an anlatısında ise “Ey
insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan; ikisinden birçok erkek ve kadın
(meydana getirip) yayan Rabbinize karşı gelmekten sakının.” 15 Buradaki vurgu kadının erkeğin bir
parçasından yaratıldığına yapılmaktadır: Dolayısıyla kadın erkeğe tabidir. Bu anlatının ilerisinde ise
Havva, Adem’e yasak elmayı yedirir. Bu anlatının Anadolu’da çoğu zaman karşılığı kadınlar arasında
şöyle olmuştur: “Kadın Şeytandır.” Evet kadın şeytandır çünkü Adem’i bile yoldan çıkarmıştır.
Diğer ilahi dinlerden örneklerle bu durumu derinleştirebiliriz. Örneğin Nisa Suresi 34. Ayet
şöyledir: 16
Allah'ın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebebiyle ve mallarından
harcama yaptıkları için erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucusudur. Onun için sâliha
kadınlar itaatkârdır. Allah'ın kendilerini korumasına karşılık gizliyi (kimse görmese de
namuslarını) koruyucudurlar. Baş kaldırmasından endişe ettiğiniz kadınlara öğüt verin,
onları yataklarda yalnız bırakın ve (bunlarla yola gelmezlerse) dövün. Eğer size itaat
ederlerse artık onların aleyhine başka bir yol aramayın; çünkü Allah yücedir, büyüktür.
Görüldüğü gibi söylem erkeği koruyucu ve yönetici olarak nitelendirirken, kadın ise başkaldırınca
cezalandırılacak bir niteliktedir.
Boşanmanın ve yeniden boşanılan kişiyle tekrar evlenilmesine dair hükmün yer aldığı Bakara
Suresinde ise, kadın pasif bir pozisyondadır, boşanmanın ve evlenilmenin nesnesidir, evliliğe tekrar
karar verecek olan kişi erkektir ve eşit hakka sahiplerse de erkek daha üstündür bu özellikle belirtilir,
sözü geçen ayet şöyledir: 17