sempozyum_bildiri_kitabi

sonrası bütün Batılı değerlere sırtını dönmesinde aramak gerekmektedir. Mısır feminist hareketi ve
Mısır tarihinin ilk feminist aktivisti Huda Sharaawi de işte böyle bir döneme doğmuştur.
Mısır’da feminizmin doğuşu
Mısır’ın kadın hareketleriyle tanışması ikinci dalga feminizm tarihlerine rastlar. 1920’lerde şark
dünyasının kapalı kapısı olan “kadın”ın özneleştiriliyor olması Mısır için aslında tam bir dönüm
noktasıdır. Zira toplumsal yaşamı, ghar (ev) ve bahir (dünya) olarak ikiye ayıran Mısır toplumunda
kadının yaşam alanı harem ile sınırlıydı. Habermasçı bir dille ifade etmek gerekirse kamusal alan
erkeği, özel alan ise kadını temsil etmekteydi. Kadınlar toplumda anne ve eş olarak kodlandığı için
kamusal alana ait diğer rollerini pekiştirecek ve geliştirecek eğitimi, elbette sadece orta ve üst sınıf
mensubu aileler için geçerli olmak üzere, sadece evde alabiliyorlardı. Fakat Avrupa’da yükselen
feminist harekete ve elde edilen siyasi, sosyal kazanımlara elbette Mısırlı kadınlar da kayıtsız
kalmamıştı. Özel alana hapsolan ve kamusal alanda görünürlük isteyen kadınların sesi, aynı zamanda
Mısır kadın hareketinin ilk feminist ve aktivist ismi olan, Huda Shaarawi olmuştur.
Shaarawi, 1879’da Mısır’ın varlıklı ailelerinden birinin kızı olarak Kahire’de dünyaya gelmiştir. 13
yaşında evlendirilmesine rağmen, evde hemcinslerine nazaran iyi bir eğitim almıştır. Eğitimler ve
okuduğu kitaplar Shaarawi’nin düşün dünyasının zenginleşmesine ve kadının sosyal statüsü ve harem
hayatını yeniden düşünmesine yol açmıştır. 1890’lı yıllarda Adila Nabarawi, Atiyah Saqqaf ve en
önemlisi Mrs.Rusdi ( Eugenie Le Brun) tanışmış ve salon toplantılarına 4 katılarak Arap kadınların
politik, sosyal, kültürel alanlardaki tartışmalarına tanık olmuştur. Bu toplantılarda üst sınıf mensubu
entelektüel birikime sahip kadınlar, çeşitli platformlarda kadının statüsünü tartışarak “bilinç
yükseltme” 5 çalışmaları yapmışlardır. Bu entelektüel çevre Shaarawi’nin fikirlerinin gelişmesinde
önemli rol oynamıştır. Kendisi de bu dönemi “yeni deneyimler ve yetişkinliğe adım” olarak
tanımlamıştır. 6
Türkçe ve Fransızca’yı anadili gibi konuşabilen Shaarawi, 1908 yılında birkaç arkadaşının da
yardımıyla Mısır’daki ilk yardım derneğini kurarak fakir kadın ve çocuklara yardımlarda bulunmuş;
burada çalışan kadınların özgüvenlerini kazanarak birey olduklarının farkına varmalarını sağlamıştır.
Shaarawi’nin yükselişi
Mısır’da feminist mücadele, politik konjonktür gereği milliyetçi ideolojiyle birlikte yoğrulmuştur.
Mısır’ın tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmesinden sonra kadınlar erkekler ile birlikte ilk defa
sokağa çıkmıştır. 1919’da meydana gelen gösteriler sırasında birkaç kadının öldürülmesi üzerine 1920
yılında Vafd Partisi Kadın Merkez Komitesi kurulmuş ve Shaarawi bu komitenin başkanı seçilmiştir.
1923 yılına gelindiğinde ise Shaarawi, Egyptian Feminist Union (EFU)’ı kurmuş ve genel başkanı
olmuştur. Birliğin ilk deklarasyonu, Uluslararası Kadınlar Birliğinin Mayıs 1923’te Roma’da düzenlenen
kongrede sunulmuştur. Huda burada Mısırlı kadınların, Batıyı taklit etmeden, kendi ulusal mirasları
olan fakat kaybettikleri haklarının iadesini istediklerini belirtmiştir. Kültürel olarak Firavun Devri ve
İslamiyet Devri gibi iki büyük döneme sahip olduklarını vurgulayan Shaarawi, kadim Mısır’da
kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olduklarını fakat yabancı kültür egemenliği ile birlikte bunun
aşındığını söylemiştir. 7
Roma’daki konferans dönüşünde gerçekleştirdiği eylem Shaarawi’nin sadece Mısır’da değil tüm
Arap coğrafyasında ve Avrupa’da tanınmasına neden olmuştur. Avrupa’daki feminist birliklerle
kurduğu bağ ve Avrupalı feministlerin mücadeleleri Shaarawi’yi oldukça heyecanlandırmış olsa gerek,
Roma dönüşü Kahire istasyonunda Nabawiyya Musa ile birlikte gazetelere peçelerini açarak poz
vermişlerdir. Bu hareket ilk etapta şaşkınlıktan mütevellit derin bir sessizlikle karşılanmışsa da birkaç
saniyenin ardından alkışlarla karşılık bulmuş; hatta istasyonda bulunan birkaç kadın daha peçelerini
açmışlardır. Bu eylem Mısır kadın hareketi tarihinde bir devrimdir. Kadının kamusal alanda tıpkı
erkekler gibi gizlenmeden, özgür bir şekilde varoluşlarını gösteren bir başkaldırı niteliğindedir.
İstasyonda gördüğü destek ve giderek büyüyen feminist hareket çerçevesinde Shaarawi, kadının
gasp edilen haklarının iadesi için somut eylemlerde bulunmaya başlamıştır. Fakat Shaarawi’nin
yurtdışındaki kongrelere ve toplantılara daha sık katılmaya başlaması Vafd Hükümetinde
rahatsızlıklara neden olmaya başlamıştır. 1924’te parlamentoya sunduğu birtakım milliyetçi ve