sempozyum_bildiri_kitabi

öznelerin yaratılış süreçlerini sorgular. Böylece tarih ve tarihçinin rolünü yeniden çözümler ve değişim
üzerine düşünmek için yeni yollar açar. 4
Değişim üzerine düşünmek için yeni yollar açmak kadınların yaşamını anlatan tarih yazımlarının
başlıca işlevi olmalıdır. Kadınların tarih yazımları bu işlevinden dolayı geleneksel tarih normları ile dile
getirilmemeli ve değerlendirilmemelidir. Yaşamı anlatılan her kadının kimlik süreçlerinin incelenmesi,
yaşamını oluşturan yapıların inşasındaki pratiklerin değerlendirilmesini gerektirir ki kadın kimliğinin,
bilincinin oluşturulmasında rol oynasın, başka bir kadına aynı inşa sürecinde güç verebilsin, bu şekilde
büyük bir kültürel birikim oluşabilsin. Ünlü rock şarkıcısı Janis Joplin’in öyküsünü anlatacak olmamın
sebebi budur. Bu öykünün nasıl bir başka kadının yaşamını sorgulamasına sebep olduğu ve bunun ne
gibi değişikliklere yol açabildiğidir. Bunlar çok büyük değişiklikler değildir şüphesiz ama patriyarkanın
yıkılması bu tür küçük değişimlerin başlatılabilmesinde gizli değil midir?
Janis Joplin’in öyküsü 19 Ocak 1943’de Texas’ta Port Arthur’da doğması ile başladı. Babası
üniversite öğrenimini mühendis olarak tamamladıktan sonra petrol şirketi için çalışmak üzere Texas’a
gelmişti. Annesi kütüphaneci olarak çalışıyordu, aynı zamanda bölgesel kolejlerden birinde görevliydi.
Port Arthur’da beyaz teknik personelin zamanla iyi kazanmasıyla oluşan zengin banliyö mahallesinde
yaşıyorlardı. 5
Janis’in annesi otoriter bir yapıya sahipti. Kızının Port Arthur’daki orta sınıf burjuva geleneklerine
uygun şekilde davranmasını, giyinmesini ve sosyal ortamlarda yer almasını istiyordu. Büyümekte olan
bir genç kızdan beklenen, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin belirlediği şablona uyum sağlamaya
başlamasıydı. Yani öngörülen estetik normlara uyması, buna uygun giyinmesi, kadın erkek kodlarını
öğreneceği zararsız flörtler yaşaması, bu şekilde gelecekteki asıl rolüne hazırlanması ve itaatkâr
davranmasıydı.
Janis kendi düşünce yapısını oturtmaya başlamıştı. Ona göre tüm ırklar, ırklar üstünde birleşmeli
ve ülkedeki tüm ayrımcı tavırların kökü kurutulmalıydı.
“Ama ellilerin Port Arthur’unda bunu yapamazdınız, dile getiremezdiniz”
diyor annesi Dorothy Joplin 6 . Port Arthur’da beyaz gençlerin Afro‐Amerikalılara gösterdiği tavır
Janis’i öfkelendiriyordu:
Zencilerden nefret etmiyordum, böylece adım zenci aşığı oldu. Port Arthur’da bana
benzer biri daha yoktu. Diğer herkes arabalı sinemalara gidiyor, cola içiyor ve zenci
ufalamaktan bahsediyordu. 7
Janis’in lise arkadaşları onun farklı olduğunu, güneyli bir genç kadından çok delikanlılardan biri gibi
davrandığını, güneyli genç kadın kimliğinin standartlarını önemsemediğini, inceltilmiş davranışlardan
uzak, meydan okuyan, küfür eden, sahip olunacak hiçbir şey istemeyen biri olduğunu söylüyorlar 8 .
Tüm bunların yanında Janis düşündüğünü söylemekten ve tartışmaktan da vazgeçmiyordu. Bu onu
geleneksel kadın rolünden uzaklaştırıyor, yakılması gereken bir cadı haline dönüştürüyordu. Değişen
zaman ile birlikte yoketme ve ötekileştirme metotları da biçim değiştirmişti, okul arkadaşları ona
domuzcuk gibi aşağılayıcı lakaplar taktılar.
Süregiden estetik ve güzellik normları da Janis’in güzel bir çocuktan çirkin bir yeni yetme haline
geldiğini söylüyordu. Dış görünümünden dolayı utanç duyuyor ve geceler boyu bu yüzden gözyaşı
döküyordu 9 . Saatlerce bir aynaya bakıp ağlıyordu ve günlüğüne şöyle yazıyordu:
Hayır biraz kilo aldım ama şişmanlamadım, yüzüm değişti ama çirkinleşmedim, halen
gülümsüyorum ve çok güzel gözlerim var. 10
Janis onaltıncı yaşını çirkin dayatmalar karşısında güçlü kalma savaşını vererek kotardı. Eylemci
yönünü hiçbir şekilde gizlemiyordu. Eylemlerini çoğu kez yalnız gerçekleştirirdi. Öğretmenlerine göre
okuldaki en tehlikeli genç oydu. Doğal olarak yaratıcılığı ve üretkenliği göz ardı edilerek daha çok
sistemle uzlaşmaz tavrı, özellikle inatçılığı üzerinde yoğunlaştılar. Belki bu öğretmenlerden her biri
Janis’ten duyduklarında tepki gösterdikleri önerilerin peşinde yıllar sonra yürüyecekler, onun getirdiği
alternatifleri yaşama geçirmek için eylemler yapacaklardı. Çünkü Janis sadece kantinde sigara içilsin
diye değil, okulda yeni bir laboratuvar için, daha iyi bir kitaplık oluşturulması için, öğretmenlerin hak
ettikleri ücretleri alabilmeleri için önerilerde bulunuyordu. 11