sempozyum_bildiri_kitabi

ana dönem kadınları hakkında belirli sonuçlara ulaşma imkânı verdi. Ancak şunu da belirtmekte
fayda vardır ki, burada yapılan çıkarımların dönemin kadın algısını tamamıyla yansıttığını söylemek
yanlıştır. Bu bildiride sadece, bahsettiğim yazarların eserleri üzerinden belirli söylemler ortaya
koymaya çalıştım. Tabii ki burada bahsi geçen yazarların tüm eserleri içerisinde mutlak bir söylemsel
bütünlük olduğunu da varsaymak doğru değildir.
Öncelikle söylemek gerekirse, Fatma Aliye Hanım, Emine Semiye Hanım ve Şair Nigâr Hanım kendi
sınıfları ve tahsilleri itibarıyla ilk önce kendi sınıf ve çevrelerindeki kadınlar ve olaylar hakkında eserler
kaleme almışlardır. Bunların arasından Fatma Aliye Hanım’ın eserlerinde, en başta Refet isimli
eserlerinde olduğu gibi, ana karakter olarak çeşitli sınıflardan kadınlara da rastlanmaktadır. Bunun
yanı sıra, her üç yazar da eserlerinde güçlü bir “anne” karakterinden çok güçlü bir “baba” figürü
ortaya koymakta ve babanın çocuğun, özellikle de kız çocuğunun hayatındaki önemini
vurgulamaktadırlar. Her üç yazarın da eserleri üzerinden bir mesaj veya öğüt verme çabası vardır.
Yalnız Nigâr Hanım’ın bazı şiirleri öğüt vermekten çok onun duygusal dünyasını yansıtmaktadır.
Daha önceden de belirttiğim üzere, bu üç kadın entelektüelin eserlerinde dönem kadınını ve
“kadın meselesi”ni ele alış biçimleri birbirlerinden farklıdır. Fatma Aliye Hanım eserlerinde dönemin
kadın sorunlarını irdelemeye çalışırken, “kadın meselesi”ni sadece kadınları ilgilendiren bir olgu
olmaktan çıkararak onu hem kadın hem erkeği ilgilendiren toplumsal bir mesele olarak
değerlendirmektedir. Fatma Aliye Hanım’ın burada incelediğim eserlerinin genel olarak merkezinde
her şeyden önce “kadın meselesi” bulunmaktadır. Emine Semiye Hanım’ın eserlerinde ise kadın
karakterler başrolde olsa da sadece kadın eksenli problemler ele alınmamakta toplumu etkileyen
sosyo‐ekonomik problemlere de parmak basılmaktadır. Kadın konusu ise bu toplumsal problemler
içerisinde ele alınmaktadır. Fatma Aliye Hanım’ın da Refet eserinde olduğu gibi eserlerinde toplum
içerisindeki sosyo‐ekonomik problemlere değindiği bir gerçektir, ancak bu problemler, eserlerde
işlenen “kadın meselesi”nin bir adım gerisinden gelmektedir. Şair Nigâr Hanım’ın eserlerinde ise hem
kendi hayatının hem de toplumda gördüğü problemlerin yansımaları görülmektedir.
Her üç kadın yazarın incelenen eserlerinde dönem kadınları hakkında değindikleri temel konular
çocukların iyi bir terbiyeye sahip olmaları ve yine çocukların özellikle de kız çocuklarının tahsiline ve
terbiyesine önem verilmesi gerektiğidir. Ayrıca bu eserlerde zoraki evliliklerin iyi sonuçlar
doğurmadığı, evlilikte eşler arası uyumun ve denkliğin olması ve büyüklerin çocuklara evlilik
konusunda yol gösterici olmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Aşk konusunda Fatma Aliye Hanım’ın ve
Emine Semiye Hanım’ın ana kadın karakterleri daha “iradeli” davranabilmekte, hatta aşk konularında
Fatma Aliye Hanım’ın eserlerindeki kadın karakterler yeri geldiğinde hikâyedeki erkek karakterlerden
bile daha güçlü durabilmektedirler. Ancak Nigâr Hanım’ın Tesir‐i Aşk’daki kadın karakteri Cevvale aşka
yenik düşmektedir, tıpkı Nigâr Hanım’ın da İhsan Bey’e duyduğu aşka ikinci kez yenik düşmesi gibi.
Aşk konusu, özellikle Fatma Aliye Hanım’ın eserlerinde “kaçınılması gereken bir illet” olarak tasvir
edilirken, Nigâr Hanım’ın Tesir‐i Aşk’ın da aşk adına her şeyin mubah olabileceği dile getirilmektedir.
Ancak Nigâr Hanım’ın bu eserinin hiç yayımlanmadığını belirtmekte fayda var. Çünkü kendi hayatına
baktığımızda Nigâr Hanım’ın aşk için her şeyi mubah saydığını söylemek doğru olmamaktadır. Bu
durum Fatma Aliye Hanım’ın ve Emine Semiye Hanım’ın ana roman karakterleri için
söylenememektedir.
Çok eşlilik konusunda, Fatma Aliye Hanım’ın ve Emine Semiye Hanım’ın romanlarındaki ana
karakterlerin çoğunun tavrı nettir ve erkeğin çok eşliliğine karşıdırlar. Ancak, kadın karakterin
çocuğunun olmadığı durumlarda, eşin cariyeden çocuk sahibi olması fikrine ise o kadar sert karşı
çıkılmamaktadır. Diğer bir deyişle, cariyelik kurumu topyekûn karşı çıkılan bir olgu değildir. Görücü
usulü konusunda özellikle Fatma Aliye Hanım çiftlerin evlenmeden önce birbirlerini görmeleri
gerektiğini yinelemektedir.
Talak, yani boşanma konusunda dönem kadınlarının yaşadığı sıkıntıları da yine en güzel Fatma
Aliye Hanım romanlarında ele almaktadır. Fatma Aliye Hanım’ın romanındaki ana karakterler ya uzun
uğraşlar sonucu ya da eşlerinin ölmeleri sonucu “boş” olabilmektedirler. Bu konuda Nigâr Hanım’ın
eşi İhsan Bey’den boşanmak için verdiği uğraşa da dikkat edilmelidir. Nigâr Hanım eşi İhsan Bey’den
neredeyse üstüne para vererek boşanmıştır.