sempozyum_bildiri_kitabi

Gülnuş Sultan’ın da tıpkı Kösem Sultan gibi oğullarından birinin tahttan indirilip diğerinin tahta
çıkmasına olur vermesi dikkat çekicidir.
Edirne Vakası’ndan sonra III. Ahmet’in tahta çıkmasıyla da gerginliklerin yatışmadığını aktaran
anonim vakanüvis, isyancıların “Padişah ve vükelânın bize zararları dokunmamak üzere hatt‐ı
hümâyun talebinde olup, valide sultan doğru Eski Saray’a varsun, Yeni Saray’a girmesün” talebinde
bulundukları belirtilir. 40 Bu ifadeden, yeni padişah III. Ahmet’in ve vezirlerinin daha kolay
yönlendirilebileceği, ancak deneyimli valide sultanın isyancılara rahat vermeyeceği çıkarımını yapmak
mümkündür.
Gülnuş Sultan’ın etkinliği ikinci oğlunun saltanatı sırasında artarak sürmüştür. Özellikle sadrazam
atamalarında Gülnuş Sultan’ın etkili olduğu dönem tarihçilerinin açıklamalarından ve arşiv
belgelerinden okunabilmektedir. Gülnuş Sultan’ın kaleminden çıktığı anlaşılan bazı tezkirelerde, yeni
atanan bir sadrazama yapılan uyarılar dikkat çekicidir. Dış ülkelere karşı alınan yenilgilerin öfkesi,
yeniçerilerin isyanlarına karşı duyulan endişe, onların kontrol altında tutulması beklentisi ve herkesin
haddine göre davranması tembihi Gülnuş Sultan’ın yakın zamanlı gelişmelerden edindiği deneyimleri
göstermektedir. 41
1709’da İsveç Kralı Demirbaş Şarl Ruslardan kaçıp Osmanlı topraklarına sığındığında, 42 Gülnuş
Sultan bir kez daha siyaset sahnesinde görülür. Damat Silahtar Ali Paşa gibi Gülnuş Sultan da Ruslara
karşı bir tavır almış ve oğlu III. Ahmed’i Demirbaş Şarl’a destek olması için Rusya’yla savaşa
yönlendirmişti. 43 Gülnuş oğlu III. Ahmed’e “Şu çarı parçalaması için arslanıma [Demirbaş Şarl’a] ne
zaman yardım edeceksin?” şeklinde telkinlerde bulunmuştu. 44 Sonunda Osmanlı ordusu, 1711’de
Rusya’ya karşı sefere çıkma kararı aldı, bir zafer kazandı ve Rusya’yla bir barış antlaşması yapıldı.
30 Kasım 1712’de, Rusya’nın barış antlaşmasının hükümlerine uymaması sebep gösterilerek,
şeyhülislamdan alınan fetva ile Rusya’ya karşı bir kez daha savaş ilan edildi. Padişah III. Ahmed’le
birlikte Gülnuş Sultan da bu seferde ordunun başında olmak için İstanbul’dan Edirne’ye kadar gitti.
Ancak Rus delegeleriyle yapılan görüşmeler sonunda, yeni bir sefer hazırlığının verdiği gözdağının da
etkisiyle, Rusya yeni bir barış antlaşması imzalamayı kabul etti. 45
1699’daki Karlofça Antlaşması’ndan sonra elden çıkan Mora’nın geri alınması amacıyla 1714
sonlarında Venedik’e karşı savaş ilan edildi. 46 III. Ahmed ve Gülnuş Sultan da Venedik Seferi’ne
katılmak istemişlerdi, ancak padişah ve annesi orduyu Edirne’den uğurlamış ve Mora’ya giden
birliklere sadrazamın liderlik etmesi uygun görülmüştü. 47 Nitekim Gülnuş Sultan, Damadı Silahtar Ali
Paşa Mora Seferi’ndeyken rahatsızlanmıştı. 48 Bu süreçte, Gülnuş Sultan’a kethüdası Mehmet
Efendi’nin yazdığı tarihsiz bir mektupta “bu kadar eyyamdan beri düşman eline giriftar olan kal’aların”
alındığı ve padişahın ordusunun zafer kazandığı müjdelenmektedir. 49
4 Kasım 1715’te Mora’dan zaferle dönen Sadrazam Ali Paşa’yı III. Ahmed Edirne’nin biraz dışında
karşıladı, bundan bir gün sonra da Edirne’ye vardılar. 5 Kasım 1715 Salı gecesi, bir süredir hasta yatan
Gülnuş Sultan, rahatsızlıklarının artması sonucu Edirne Sarayı’nda öldü. 50 Başka bir deyişle, katılmak
istediği seferden ordunun döndüğü gün hayatını kaybetti. Son ana kadar devletin yönetiminde fiilen
yer alan, ileri yaşına rağmen, hasekilik döneminde olduğu gibi orduyla birlikte seferlere katılmak
isteyen, hatta İstanbul’dan Edirne’ye kadar giderek sembolik olarak bunu gerçekleştiren Gülnuş
Sultan’ın naaşı, büyük bir cenaze töreniyle Edirne’den getirilerek 8 Kasım 1715’te, vasiyetnamesinde
talep ettiği şekilde Üsküdar’daki külliyesindeki türbesine gömüldü. 51 Geride bir 15 yıl daha padişahlık
yapacak olan oğlu III. Ahmed’i ve çok sayıda hayır eserini bırakarak bu dünyadan ayrıldı.
Sonuç
Gülnuş Emetullah Sultan, pek çok Osmanlı kadın sultanı gibi cariye olarak başladığı harem
yaşamını, ancak padişaha iki şehzade vererek ayrıcalıklı bir noktaya taşıyabilmiş bir haseki, bu
ayrıcalığın avantajlarını ise iki oğlunun padişahlıkları döneminde yaşayan bir valide sultandır.
Kültürünü, ailesini, hatta adını bile geride bırakarak katılmaya zorlandığı bu yeni dünyada Osmanlı