sempozyum_bildiri_kitabi

Bu hikâyede Sevguli’nin durumu kadar Keje’nin durumu da hüzünlüdür. Keje evleneli 20‐25 yıl
geçmesine karşın, çocuk sahibi olamamıştır. Ataerkilliğin dikte ettirdiği ve kadını nesenleştirdiği bir
durum söz konusudur: miras paylaşımı. Malın ve arazinin bölünmesi, toprağın Hasan’ın çocuğu
olmazsa kendi aileleri dışına gideceği kaygısıyla, Keje’nin çocuk doğurması beklense de, bu
gerçekleşemez. Sevguli’nin kaybettiği anneliğinin hikâyesinin, bir anlamda Keje’deki izdüşümü, onun
anneliği “kazanma” arzusu ile ilgilidir. Keje’den değil ama, köy kadınları arasında bir rivayet olarak
dinlediğimiz hikâyede Keje’nin göğüslerinin Sevguli çocuk doğurunca süt ile dolduğu ve çocukları
emzirdiği rivayet edilmektedir. Yani o kadar fazla çocuk sahibi olmayı istemiştir ki Keje, empatik
olarak göğüsleri sütle dolmuşur. Tıbben böyle bir durumun mümkün olup olmamasından çok,
kadınların “anneliğe” ait bir sembolü Keje’ye atfetmelerinin de önemli bir nokta olduğunu ve bu
sembol ile birlikte Keje’nin de aslında “sembolik” olarak “anneliğine” kavuştuğu, en azından anlatı
düzleminde bu şansı yakalayabildiğini görüyoruz.
Kumalık hikâyesinde Sevguli’ninki kadar, Keje’nin de hüznü vardır. Onun hüznü ise, kendisine
“eksik” hissettirilen anneliği ile ilgilidir. Keje Sevguli’nin çocuk doğurmak için geldiğini bilir ve bunun
için Hasan’a kızgındır; ona küfür eder. Öte yanda Sevguli, Keje’nin anne olamamasını her çocuk
doğurduğunda hatırlatmaktadır. Belki de Keje’nin gerçek kızgınlığının sebebi de budur. Ama Hasan
durumdan memnundur ve şöyle der: “Bana küfür etme. Sen demedin mi evlen? Bu evliliği sen yaptın.
[beni sen evlendirdin]” Öte yanda Sevguli ikinci evliliğini şöyle anlatır:
Kayınbiraderim Hüseyin’in oğlu Halit doğunca, Keje ve Hasan demişler ki, “Halit’i bize
evlatlık verin. Zaten yan yana oturuyoruz. Bütün arazimiz ve mal varlığımız onun olsun.
Kaynım Hüseyin de “zaten siz öldükten sonra tek varis benim, arazi zaten bizim olacak,
çocuğumuzu vermiyoruz,” demiş. Kocasının evlenmesine çok karşı olan Keje bu konuşmaya
çok kızmış ve demiş ki: “Gerekirse kocamı ben evlendireceğim. Yeter ki arazi size
kalmasın.” Böylece, Keje köy kadınlarına da Hasan için kadın arasınlar diye haber salmış.
Sevguli, hikâyesinin bu kısmında kuma gelme sebebini de açıklamaktadır. Burada kumayı kabul
eden Hasan’ın ilk karısı olan Keje’nin yaptığı seçimin nedeni ön plana çıkmaktadır. Kuma, sadece
çocuk doğrumak ve soyu devam ettirmek için gelecektir. Evlilikler sevgi ya da aşk temelli değil,
üreme, soyun devamı ve mal paylaşımı ile ilgildir ve kadınlar da bu amaç için sadece birer araçtır.
Sevguli de bu süreçte genellikle “nesne” iken gücü ele almakta ve anlatmaya başladığında kendi
öznelliğine kavuşmaktadır.
Varto’da görüşmelerimiz sırasında Sevguli’nin hikâyesini bilen ve bizimle paylaşan köylü kadınlar
ve erkekler, Keje’nin davranışını “asil” bir davranış olarak karşıladıklarını ve Keje gibi davranan
kadınların toplumda saygınlığın arttığını düşündüklerini belirttiler. “Asil” olma durumu, sadece
köylülerin değil, Sevguli’nin de altını çizdiği bir durumdur ve fedakârlık ve feragat ögelerini de
içermektedir. Köyde anlatılan ve bilinen odur ki, Sevguli’nin çocuklarını manevi olarak kaybedeceği
korkusuyla ruh sağlığı bozulur. Şifa aramak için ziyaretlere ve kutsal ocaklara götürülür. Köyde ise,
Sevguli’nin anneliğinden feragat etmesi takdir edilerek anlatılmaktadır. Kadınların neredeyse o kadar
çok şeyden fedakârlık etmeleri beklenmektedir ki, kendi hayatlarını bile “ataerkilliğe” feda
etmektedirler. Sevguli, çocuklar doğunca ev içindeki konumunu ve yaşantısındaki değişiklikleri şu
şekilde anlatmaktadır:
Tabii, sonra çocuklar doğunca, Keje beni çok sevdi. Çocuklara hep o baktı ve büyüttü.
Çocuklarım ona “anne” diyorlar ve bana da Sevguli diyorlar. Ben çocuklarıma hiç birgün
onların annesi olduğunu söylemedim. İlk iki çocuğum doğduğunda, çocukları Keje’nin
çocukları olarak nüfusa kaydedildiler. Çünkü onun resmi nikahı vardı. Son doğan iki çocuğu
da benim çocuğum olarak yazdılar. Sanki Hasan, Keje’den boşanıp benimle evlenmiş
gibi... 10