sempozyum_bildiri_kitabi

toplumsal hareketlere katılımı için sosyolojik bir analizde bulunan Asef Bayat bu çekinceyi şöyle
tanımlar:
Cemaat kültürünün ağır bastığı Ortadoğu’da, alt tabanda kolektif bir birlik oluşturmak
zordur. Cemaat bilinciyle oluşturulan bu tarz hareketlerde genellikle bir lidere her zaman
ihtiyaç duyulur. Bu nedenle de hareket her zaman tesadüfi, yapılanmamış ve ataerkil kalır.
Asıl çoğunluğu oluşturan alt sınıfa inemeyen hareketlerin sivil ya da akrabalık dışı
işbirliklerinin zayıflığı, sadece insanların yerel liderlere (şeyhler, Cuma vaizleri), sorun
çözücülere ve hatta yerel kabadayılara olan güvenleri hiyerarşik ve ataerkil ilişkileri besler.
Bu nedenle Mısır’ın alt sınıfları bazı sorunların farkında olmalarına rağmen cemiyeti
yükseltmek için toplu girişimler ya da görevlileri uyarmak adına toplu protesto eylemleri ve
toplu eylem adına çok az şey üstlenirler. 17
Ancak ataerkil ağlarla örülü cemaat kültürünün ağır bastığı Mısır ve diğer Ortadoğu
ülkeleri için üst‐orta sınıf orijinli bir hareketin tabana sirayet etmesi, sadece 1940’lar Mısır’ı
için değil, bugün bile kolay olmamaktadır. Tarih boyunca Mısır’ın, istikrarsız ekonomi,
adaletsiz gelir dağılımı, genç işsizler, yoksulluğun artması, sosyal hizmetlerin yok denecek
kadar azlığı gibi kronik problemleri olmuştur. Bu nedenle sosyolojik anlamda kadın hak ve
özgürlükleri her zaman ikinci planda kalmış, Shaarawi’nin öngördüğü kültürel değişim de
yaşanmadığından kadın “öteki” olarak kalmaya devam etmiştir. 1940’lardan sonra kadın
hakları açısından olumlu gelişmeler olmuşsa da, asıl mesele feminizmin batılı değerlere
atfedilen ve kısırlaştırılan çizgileridir. Asef Bayat’ın belirttiği gibi cemaat toplumlarını
harekete geçirecek lider Huda Shaarawi olamamıştır. Bunun altında, kimlik mücadelesi
(Hristiyan Batıya karşı İslami değerlerle mücadele), geleneklerine bağlı muhafazakâr ve
ataerkil bir toplum, feminist hareketin üst ve orta sınıf kadınlar arasında sıkışıp kalması ve
Mısır’ın diğer sosyoekonomik sorunları vardır.
Keywords: Egypt, Feminism, Identity, Shaarawi, Activist
Research Assistant Cansu ABACI
İstanbul Esenyurt University,
Department of Social Services.
cansuabaci@gmail.com
Notlar
1
Edward Said, Oryantalizm Sömürgeciliğin Keşif Kolu (İstanbul: Pınar Yayınları, 1989) 16.
2
Edward Said, Batının Doğu’ya tahakkümünü, oryantalizm tanımı ile birlikte ele alarak bunun,
Doğu’nun farkını onun zayıflığından ibaret bulan siyasi bir doktrin olduğunu söyler. Ayrıntılı bilgi
için bkz. Edward Said, Oryantalizm Sömürgeciliğin Keşif Kolu (İstanbul: Pınar Yayınları, 1989) 324.
3
William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi (İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008) 223.
4
Salon toplantılarının tarihi çok eskilere dayanmakla birlikte Avrupa’daki feminist bilincin
yükselmesi ve Arap Rönesansı diyebileceğimiz çalışmaların başlamasıyla Mısır ve Suriye’de
görülmüştür. Daha ayrıntılı bilgi için bkz. Rula B. Quawas, “’A Sea Captain in Her Own Right’:
Navigating the Feminist Thought of Huda Shaarawi,” Journal of International Women’s Studies 8
(2006): 220.
5
Bilinç yükseltme kavramı için bkz. Naomi B.Rosenthal, “Bilinç Yükseltme: Devrimden Yeniden
Değerlendirmeye,” Sosyalist Feminist Kolektif Dergisi 1, (2009),
http://www.sosyalistfeministkolektif.org/feminizmegiris/15‐bilinc‐yukseltme‐devrimden‐yenidendegerlendirmeye.html.