sempozyum_bildiri_kitabi

ollerinin İslam kültüründe, ilk soruya verilebilen cevaplarla paralel olarak mutlaklaştırılamayacağını
çağrıştırması ve ayrıca böylesi bir mutlaklaştırmanın ve onun getireceği tahakkümün engellenmiş
olmasıdır. Bunun da kadın ve erkek dervişlerin yer aldığı tasavvuf kültüründe bulunabileceğini
söyleyebiliriz. “Havas” tanımı ise, tasavvuf kültürü bağlamında yalnızca ilmî bir şey olarak
düşünülmemelidir. Daha geniş ve irfânî bir anlama sahiptir. Bu durumda havas, en insanî yani derin
anlamı ile islâmî olan ahlâkı kendinde toplayan kişiler grubu olarak özetlenebilir ve dervişler hayatları
boyunca böylesi bir yetkinliği gerçekleştirmeye çalışırlar.
Ayrıca Emine Hanım’a sorulan sorularla almış olduğum birkaç cevabı da alıntılayarak konuşmamı
sonlandırmış olayım. Sorular ve cevapları şu şekilde idi:
− Dindar bir çevrede de kadın oluşunuzla ilgili dezavantajlar; haksızlıklar yaşadınız mı? Yaşadıysanız
bunun ne kadarı erkeklerle ilgiliydi? Ya da erkek egemenliği ve ataerkillikle ilgili gördükleriniz var
mıydı?
Yaşadım. Erkekler de var... Dindar çevredekiler... Hem geleneksel şekilde davranmayı bekliyorlar, ama bunu
söylerken geleneksel rollerin beklentisi mevcutken modern hayatta tek kalmaya alternatif yok ... birinci derece
akrabalarım kadın olarak bu hayatta daha özel alanda kalmam gerektiğini telkin ederek ve bu açıdan
baskılayarak sınırları kendileri belirlemeye çalıştı. Fakat ben yalnızım ve yalnız bırakıldım dolayısıyla onlar
yanımda olmadığı halde onların direktifleriyle hareket etmem gerekiyordu, bu direktifler de sanki ben yalnız
değilmişim ve onların bekledikleri geleneksel düzen devam ediyormuş gibiydi...
‐Bütün bir islâmî olduğu söylenen kesim düşünülerek, sufi dediklerinizle, diğerleri arasında, kadına
olan bakış açısı ve davranışlar açısından farklar var mıdır? Varsa nelerdir? Bunu havas‐avam ayrımı
olarak kodlayabilir miyiz?
Evet, kodlayabiliriz ... Fark vardı tabii. Onların daha teslimiyetçi olduğunu gördüm, hiç hanımları ezmediklerini
ve onlara değer verdiklerini gördüm. Mesela akşam geldiğinde evde yemek yoksa ya da ütü yapılmadıysa hiç
kızmaz. Birlikte yaparız der girer mutfağa…
Yani geleneksel ve dar anlamda fıtrî diyebileceğimiz bir işbölümünü kabul etseler de, bunu
mutlaklaştırmıyor bu erkekler. Ayrıca Emine Hanım, bu derviş ve mutasavvıflar için “ufuk açıyor”
demektedir... “fakat eşine bu şekilde dervişlik yapan ve onu serbest bırakan oğlum bana geldiğinde
farklı beklentilere sahip, yani geleneksel kadın rolü beklentisinde…”
‐Peki okuduğunuz onca eser arasında kadınların yeri nedir? Bayanlara ilmî alanda rastladınız mı
mesela? Literatürde bayan yazar var mı?
Literatürde bayan yazar yok... Dikkat çekiyor bu... Var ama 20. yüzyılda Hasan el‐Benna mesela, onu takip
edenlerden var, Zeynep Gazali mesela... Ama hiç yok klasiklerde ... Fakat kadına değer verme açısında
Mevlâna’da rastladım ... 19
Bu sunumu, Emine Hanım’ın güncel hayatından son bir haberle noktalayayım: Özellikle de
başörtüsü ve genel olarak örtünmek gibi mütedeyyin hanımların aslen ibadet olarak görüp yaşamaya
çalıştıkları dinî birtakım pratikler, Cumhuriyet dönemi Türkiyesi’nde daha çok kişinin ubudiyetle ilgili
yaşantısının ögeleri olarak değil de dışardan bakıldığında siyasî olarak okunduğundan, Emine Hanım