sempozyum_bildiri_kitabi

onun kurumlarına da yönelik olması, sonraları Mısır demokrasisi için de önemli bir problem teşkil
etmiştir. 12 Avrupa’da eğitim görmüş, servet sahibi, vatansever kişilerin bağımsızlık söylemleriyle
iktidara gelmeleri ve fakat ardından fazla liberal davranmaları halk nezdinde antipati uyandırmıştır.
Milliyetçiliğin ve ulus devletlerin popülerliğinin dünya çapında artmış olması, Mısır toplumunda da
bir uyanış sağlamıştır. Bağımsızlık söylemlerinin milliyetçi tandansla ele alınması aynı dönemlerde
büyüyen kadın hareketlerinin de bu alanda varlık göstermesine sebep olmuştur. Heterojen bir toplum
yapısının olduğu Mısır’da, ortak söylemin milliyetçilik üzerinden yürütülüyor olması bir kimlik
oluşturma mücadelesinin verildiğini göstermektedir. Feminist teorinin kodları Mısır’da
farklılaştığından olsa gerek, milliyetçi ideoloji üzerinden okunan kadın hak ve özgürlükleri devrimsel
nitelikte bir alan açmamıştır. Sömürgecilikten ve modernlikten korkan tüm doğu toplumlarında
olduğu gibi Mısır’da da bu nedenle tamamen doğu normlarında bir toplum yaratılmak istenmiştir.
Mısır’da feminist hareket Shaarawi’nin Roma Konferansı dönüşü sonrasında Nabawiyya Musa ile
birlikte istasyonda peçelerini çıkarmasıyla somut olarak başlamıştır. Feminist hareketin bu şekilde
ortaya çıkışı kimi yazarlarca geleneğe saldırı olarak yorumlanmıştır. 13 Ancak bu eylem ile birlikte
Shaarawi, kadının kamusal alanda varlığını ispat etmiş ve bundan sonra kadının ve kadın bedeninin
kamuya açık, erkek egemen yerlerde daha çok görüleceği mesajını vermiştir. Bu nedenle bu
protestoyu İslami düzene ve onun kurallarına bir başkaldırı olarak okumak yanlış ve eksik olacaktır.
Metnin altında, kadının aileye ve eve ait bir “nesne” olduğu algısının önüne geçilmek istendiği
yatmaktadır.
Milliyetçi söylemle yoğrulan feminist ideoloji, kadına yeni alanlar açmaktan ziyade yeni bir söylem
üretiyormuş gibi kadını, milletin, ailenin, akrabalık ilişkilerinin devamını sağlayan “anne”, “bacı”, “eş”
olarak nitelendirmiştir. Dolayısıyla kadınların gasp edilen hak ve özgürlüklerini elde etmeleri ve
toplumsal cinsiyet ilişkilerini yeniden belirlemeleri hiç kolay olmamıştır. Shaarawi’nin istasyonda
gerçekleştirdiği gösteri ile birlikte kadın hareketi önemli bir ivme kazanmışsa da toplumsal algıda
herhangi bir değişiklik yaratmamış; kadınlar “öteki”leştirilmekten kurtulamamış, erkeklerin
iktidarından sıyrılamamış ve en önemlisi de kendi kimliklerini oluşturamamışlardır. Aksu Bora
feminizmin milliyetçilikle flörtünü yorumlarken, modernleşmenin bir “gelenekselden kopuş ve yeni
bir dünya kurma” hikâyesinden çok, geleneğin ve “yeni”nin yeniden tanımlanırken yeni iktidar
ilişkilerinin kurulup işler hale getirilmesi süreci olduğunu söyler. 14 Milliyetçi elitler tarafından
yürütülen feminist hareket bu anlamda kısır kalmış, tabana inememiştir. Bu da Mısır kadın
hareketinin en temel problematiğidir.
Kadın hareketinin başarısı / Başarısızlığı ve sonuç
Mısır’da Shaarawi tarafından gerçekleştirilen eylem, belleklerde sadık, munis, fedakâr, cefakâr,
itaatkâr olarak yer etmiş olan kadın imgesini yerle bir etmiştir. Çizilen yeni kadın profili bu anlamda
erkeklerle mutlak eşitlik talep eden ve gasp edilen haklarının iadesini isteyen güçlü, azimli, isyankâr,
kültürlü ve ısrarcı kadınlardır. Bu protesto aynı zamanda sınıf farklılıklarına ve aristokrasinin mutlak
kurallarına karşı bir başkaldırıdır. 15 Kaldı ki Shaarawi’nin bu eylemi birçok kadına da doğrudan etki
etmekten uzaktır. 16 Dolayısıyla bunu İslami kural ve değerlere karşı bir başkaldırı olarak okumak yanlış
olacaktır. Kuran’ın yeniden yorumlanması, Hz.Muhammed döneminde kadınların yaşantısının
farklılığını iddia ederek, bugün kadınların eve kapatılmasının altında kimlik yitimi olduğu gibi iddiaları,
yozlaşmış olan geleneklerin ve alışkanlıkların ataerkil düzenden kaynaklandığı tezini destekliyor ve
bunların düzeltilmesi için kadının eğitim almasını şart koşuyordu.
Shaarawi önderliğinde şahlanan Mısır kadın hareketinin yaygınlığı için ise pozitif bir bakış açısı
takınmak doğru olmayacaktır. Zira dönemin koşulları ve Mısır’ın sosyo‐ekonomik durumu çok daha
acil başka iyileştirmelerin yapılmasını gerekli kılmaktaydı. Toplumun çoğunluğunu oluşturan alt sınıf
kentli ve köylüler için kadın haklarından başka ihtiyaçlar öncelikliydi. Ekonomik sıkıntılar, konut
sorunu, topraksız köylüler, verimsiz topraklar, işsizlik genel ve kronik problemlerdi. Bu nedenle
kadınların hak ve özgürlükleri tabir‐i caizse tabanı pek ilgilendirmiyor; dolayısıyla yapılan gösteriler
üst‐ orta sınıf aristokrat kadınlar arasında kalıyordu. Kadın hareketinin milliyetçi söylem ile beraber
yoğrulması teorik açıdan problemli bir alan teşkil ediyorsa da kapsayıcılığı ile tabana yayılmak için
anahtar olarak kullanıldığını tahmin etmek zor değil. Mısır toplumunda özellikle alt sınıfların