sempozyum_bildiri_kitabi

Kamusal anlatının kırılma anı
Yukarıda, yazarın yaşam anlatılarında eğitimine devam etmek isterken annesinin isteği ile yaşça
kendisinden hayli büyük bir kişiyle yaptığı evliliğinden pek söz etmediği belirtilmişti. Hepiniz Kaçın
öyküsünün devamı, yaşamının söyleşilerde yer almayan bu kısmına dair izler barındırır:
Şaşırmamı yadırgayanlardan güleç yüzlüsü; kurnaz bir bakışla yüzüme bakıp, ‐senden
bir şey soracağım hanım, dedi. Çocuklarının başı için doğru söyle. Sen beği severek mi
aldın, anan baban mı verdi?
‐anam babam verdi, dedim.
Ondaaan dedi, rengin böyle kaçıktır, zayıfsın.
Cıngıl cıngıl kahkahaları, yaklaştığımız sürülerin meleyişlerine karışırken ikindi
güneşinde şavkıyan yüzlerine bakakaldım. 13
Öykünün son kısmında ise şu cümleler okunur:
Orada sevişmelerini, kaçmalarını, sonraki barışmalarını, diğerlerinin evlenmelerini en
ufak ayrıntılarına değin anlattılar. En son kaçan: “Ah hanım dedi, en içten sesiyle: Sen de
koy beği seveydin, seni atının terkisine atıp kaçıraydı, koy zengin olmayaydın. O günün
keyfine bir ömür boyu rezillik de çekse değer insan. 14
Söz konusu cümleler, yazarın özyaşamına dair kamusal anlatısına hakim olan kendinden emin
benlik algısının, köylü kadınların aşk, evlilik, kaçma hikayelerinin aynasındaki kırılganlığını sergiler.
Daha da ötesi bu ayna aynı zamanda söyleşilerde hemen hiç yer verilmeyen evliliğine de tutulmuş
gibidir. Öyküdeki bu karşılaşma, yazarın köylü kadınlarla başka düzlemlerde kurduğu hiyerarşik
ilişkinin dürüst bir hesaplaşmayla alt üst oluşunu da betimler.
Sonuç
Esma Ocak’ın otobiyografisini irdelenmeyi hedeflemiş olan bu bildiride, yazarın söyleşilerinde öne
çıkan kamusal kimlik anlatısının ve başarı hikâyesinin, öykülerdeki otobiyografik anlatıda kırılmaya
uğradığı gösterilmeye çalışıldı. Yazarın söyleşilerdeki bütünlüklü benlik algısına dayanan otobiyografik
anlatısında ne mahrem alana ilişkin unsurlar yer alır ne de hayal kırıklıkları, karşılaşmalar ve
yüzleşmeler. Ama bu durum, kamusal alana dönük başarılı hayat anlatısının sağlam duvarlarıyla
çevrelenen özel yaşama dair unsurların, muhtemel gerilimlerin, karşılaşmaların, itirafların ya da
çelişkilerin, yazarın bir öyküsünün içinde, beklenmedik bir anda dışa vurulmayacağı anlamına
gelmiyor. Nitekim yukarıda gösterilmeye çalışıldığı gibi yazarın özellikle farklı kadınlarla ve farklı
kadınlık deneyimleriyle karşılaşmalarını işlediği öykülerindeki durum, kamusal kimlik anlatısından
farklıdır. Söyleşilerinde mahrem alana dair ketum davranan yazar, daha çok tanınmış erkeklerin yer
aldığı sosyal yaşamlarından ya da zamanın bir kısmını hanımağa olarak geçirdiği köydeki kadınlara
yönelik eğitici faaliyetlerinden söz etmeyi tercih etmiştir. Buna karşın köylü kadınlarıyla farklı kadınlık
deneyimleri bağlamında karşılaşmalarının anlatıldığı öykülerde, yazarın edebiyatın aynasını sadece
onların yaşamına değil kendi yaşamına da tuttuğu görülür. Kamusal anlatının korunaklı duvarları
arasında tutulan mahrem alan ve bu alana ilişkin ruh halleri, kurgunun olanaklı kıldığı kanallardan
sızarak dışa vurulur. Bu karşılaşma aynı zamanda kendi kendisiyle bir yüzleşmedir de.
Keywords: Esma Ocak, Subjectivity, Self‐reflexivity, Feminist critics, Success story
Dr. Handan Çağlayan
caglayanhandan@yahoo.com
Ankara University, Institute of Social Sciences