sempozyum_bildiri_kitabi

YEREL SİYASETTE KADINLARIN İKTİDARI PAYLAŞMASI NİÇİN DAHA
ZOR? İNCİ BEŞPINAR’IN DENEYİMLERİNE İLİŞKİN SÖZLÜ TARİH
ÇALIŞMASI
Berrin OKTAY YILMAZ *
Siyasal katılım, oy verme davranışını da kapsayan çok boyutlu bir eylem biçimidir. Oy vermek,
siyasal partiye üye olmak ya da doğrudan kamusal alan etkinliklerinde bulunmak gibi türlü biçimleri
vardır. 1 Farklı tanımları içerisinde siyaset, kaynakların dağıtım sürecini etkileyen ve belirleyen bir
eylemler bütünü olarak tanımlanabilir. Yani kaynakların nasıl elde edileceği ve hangi gruplar arasında
nasıl paylaştırılacağı türünden politik kararlar olarak karşımıza çıkar. Bu süreçte, kamusal alanda karar
mekanizmalarında yer alarak kaynakların kimlere ve nasıl paylaştırılacağı konusunda kararları alma
yetkisine sahip olmak yani bu konuda söz sahibi olmak ayrı bir önem kazanır. 2 Siyaset ayrıca, “var
olan güç ilişkileri içinde çeşitli çıkarların uzlaştırılması ve yeniden kurulması” şeklinde tanımlanabilir.
Bu durumda siyaset, var olan güç ilişkilerini pekiştirecek ya da değiştirebilecek bir özelliğe sahiptir. 3
Türkiye’de kadınların hem ulusal hem de yerel düzeyde siyasete katılımları ve temsilleri hayli
düşüktür. Erkekleri merkeze alan bir siyasal kültür anlayışımız vardır. Siyaset, eril değerlerin öne
çıkarıldığı bir yapıda, erkek egemen söylem içinde ve “erkek işi” olarak algılanan siyasal kurumlarda
yapılır. Siyasal iktidarın örgütleniş yerinin siyasal partilerde gerçekleşiyor olması 4 partilerin siyasete
katılacak kadınlara yaklaşımını daha da önemli kılar. Güç ilişkileri toplumsal ve ekonomik olarak
kadınların aleyhine yapılanmıştır. Tüm bu faktörler, kadınların buralarda yeterince yer edinmelerini,
erkeklerle eşit koşullarda yarışmasını engelleyici etki yapar. Kaynakların belirlenmesinden kararların
alınmasına, güç ilişkilerinin kurulmasına ve işletilmesine kadar tüm sürece kadınlar açısından
bakıldığında, pratikte yaşananın kadınların aleyhine olduğu görülür. Kadınların iktidarı
paylaşamamalarının altında, kaynakları, güç ilişkilerini, çıkarları eşit paylaşamadıkları ataerkil düzen
yatar. Tüm bu yapının değişmesi için kadınların karar mekanizmalarında yer alması kaçınılmazdır.
Diğer taraftan iktidar ilişkileri açısından iktidarın tanımı ve kullanımı cinsiyetler açısından farklılık
gösterir. Çağdaş feminist kuramlar, kadınların iktidar kavramını “bir şeye gücü olmak”, erkeklerin ise
“bir şeyin üzerinde gücü olmak” şeklinde anlam yüklediklerine dikkat çekerler. 5 Ancak kadınların çoğu
zaman ataerkil düzen içinde eril değerlerle eşitliğe sahip olma durumunda kalmaları, kendi iktidarla
ilgili davranışlarını ortaya çıkarmakta güçlük çekmelerine yol açar. Bu nedenle siyasal arenada yer
alan kadınlar zaman zaman erkek söylemini benimsemek durumunda kalırlar.
Siyaset, yerel siyaset ve kadınlar
Türkiye’de kadınların siyasete katılımı sadece parlamento düzeyinde değil, yerel yönetimlere
(belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, il genel meclisi üyeliği) katılımla da gerçekleşir. Ancak
her iki türde de kadın katılımı hayli düşüktür. Hatta Türkiye, dünyada yerel yönetimlerde kadın
temsilinin en düşük olduğu ülkelerden biridir. 2009 yerel seçimleri sonucuna göre, 2950 belediye
başkanlığından 27’si, 3379 il genel meclisi üyesinden 110’nu, 31.790 belediye meclisi üyesinden
1340’ı kadındır. 30 Mart 2014 yerel seçimleri sonuçları da kadın oranının hâlâ çok düşük olduğunu
göstermektedir: Büyükşehir belediye başkanlarından 27’si erkek 3’ü kadın, belediye başkanlarının
1314’ü erkek 37’si kadın, il genel meclis üyelerinden 1191’i erkek, 60’ı kadın, belediye meclis
üyelerinden 18.300’ü erkek 2198’i ise kadındır. 6 Hem hizmeti sunan hem de hizmetten yararlananlar
olarak kadınların yerel yönetimlerdeki yoklukları, sunulan hizmetleri, uygulanan plan ve politikaları
kadın dostu olmaktan çıkarmaktadır. Halbuki yerel hizmetlerin birincil yararlanıcıları kadınlardır. Yerel
yönetimlerin çeşitli kademelerinde az sayıda yer alan kadınların yaptıkları çalışmalar da çoğu zaman
göz ardı edilmektedir.
Siyasal katılımın sadece parlamento düzeyinde olduğunu düşünmek, siyasal katılımın dar bir
çerçevede algılanmasına yol açabilir. Siyasetin böyle algılanması ve parlamento ile sınırlandırılması,
siyasette diğer kadın deneyimlerinin ortaya çıkmasını engelleyebilir. 7 Siyasetin erkek egemen
*
Istanbul University, Women’s Studies Department.