sempozyum_bildiri_kitabi

ölçülü, iyi bir yurttaş olmaktır. Prometheus’un işlevi bunun üzerine düşünecek mutlu
yurttaşı yaratmaktır. 18
Görüldüğü gibi oyunun amacı ideolojiktir. Bu amaçla Prometheus, yarı tanrı yarı insan olarak çizilir,
titan soyundandır, geleceği görür, geleceği insan aklının şekillendireceğini bilir. 19 Genel olarak olumlu
özelliklerle donatılan bu baş trajik karakterin kişiliği, kadın oyun kişisi Io’nun öyküsü ve kişiliği
tarafından güçlendirilir.
Oyunun tek kadın oyun kişisi olan Io, acılar içinde kıvranarak oradan oraya dolaşır çünkü Zeus
Hera’yıIo’yla aldattığından, Io, Hera’nın hışmına uğramıştır. Prometheus ona geleceğini bildirir, bir
süre daha acı çekecek, sonra kendi soyundan gelen bir tanrının Zeus’u devirmesiyle acıları son
bulacaktır. 20 Bu izlekte eril ideolojiyi sürdüren birçok detay göze çarpar. Öncelikle Io, Zeus’la olan
ilişkisi nedeniyle olumsuz bir kadın figürüdür. Evli bir erkekle aşk yaşayarak ataerkil ideolojinin namus
ve ahlak normlarını çiğnemiştir. Çünkü ataerkil ideolojiye göre kadının cinsel eyleminin onaylandığı
tek durum evlilik ve aşktır. 21 Oysa evli olduğu halde karısını aldatan Zeus, en az Io kadar hatalıdır ama
Hera kocasını değil hemcinsini cezalandırmıştır. Ataerkil düzenin başlıca etkilerinden biri bir kadını
diğerinin karşısına koymaktır, bu, özellikle fahişelerle namuslu kadınlar arasında uygulanan bir
ayrımdır. 22 Böylece bu öyküde Hera ve Io arasında ataerkil ideolojinin yol açtığı böylesi bir ayrım ve
erkek Zeus’un paylaşılamaması üzerinden rekabete dayalı bir ilişki çizilmektedir.
Diğer yandan Io, Prometheus’un ileri görüşlülüğünü, Zeus karşısında akli üstünlüğünü göstermek
için oyuna dahil edilmiş işlevsel bir kişidir. Ayrıca Prometheus, Io ile kişilik ve eylem yönünden
karşıtlık içindedir. İleriyi gören, akıllı, üstün, eylemini seçen, bu eylemin bedelini bilinçli bir şekilde
göğüsleyen, hayranlık uyandıran Prometheus karşısında Io, geleceğini bilmeyen, duygusal, acılarından
şikayetçi, kendini öldürme gücüne bile sahip olmayan, başına gelenleri kendi seçmemiş, bilinçsiz,
erkeğin aşkına kurban olmuş, hakkını aramaktan aciz, zavallı ve zayıf bir kadındır. Bu düzlemde
Prometheus olumlu, Io olumsuz özelliklerle donatılmıştır. Io tam da bu özellikleriyle Prometheus’u
seyircinin gözünde yüceltir. Oyun kişileri arasındaki bu karşıtlık, eril söylemin kadın erkek karşıtlığını
barındırır.
Ataerkil toplumda erkeğin üstünlüğünü kabul eden ön yargı nedeniyle erkek daha
üstün kadın daha aşağı yere konur. Erkekteki nitelikler saldırganlık, güç, zeka ve
etkenlikken kadındaki nitelikler bilgisizlik, güçsüzlük, edilgenlik, iffettir. 23
Görüldüğü gibi Prometheus mitinden kaynağını alan bu tragedya, tüm bu yönleriyle demokrasi
rejimini güçlendirip onunla uyumlu bir vatandaş kurgusunu yerleşikleştirmeye çalışırken erkek
egemen ideolojiyi pekiştiren çeşitli örüntüleri yadırgatmadan sürdürmüştür.
Sofokles, Elektra: Elektra’yıAgamemnon ve Orestes’e Kim Bağımlı Kılıyor?
Tragedyanın olgunlaşma döneminde karşımıza çıkan, günümüze birçok oyunu ulaşan, Antik Yunan
tragedyasının yetkin oyun yazarı Sofokles’tir. Sofokles tragedyayı yüksek bir teknik olgunluk düzeyine
ulaştırmıştır. Aynı mitleri tekrar tekrar ele almış, sanat biçimini kendi görüşlerine uydurup içeriği
yeniden yorumlayarak kendine mal etmiştir. 24 Yazarın burada model olarak seçilen Elektra adlı oyunu,
Elektra mitinden kaynağını alır ve mit oyunda yazar tarafından yeniden yorumlanır.
Tanrıça Artemis avlanırken kendisine adanmış kutsal bir geyiği öldürdü diye
Agamemnon’a kin ve öfke beslemektedir. Bu nedenle Troya Savaşı’nda rüzgarların
esmesini önlemektedir. Tanrıça ancak Agamemnon, kızı Iphigenia’yı kurban ederse
öfkesinden vazgeçecektir. Iphigenia kurban edilir .25 Bu nedenle kocasını affedemeyen
KlytaimestraAtreusoğullarının baş düşmanı Aigistos’la kocasını aldatır ve yıllar geçip
Agamemnon dönünce onu alçakça bıçaklarlar. Gene yıllar geçer bu kez Elektra delikanlılık
çağına gelen kardeşi Orestes’i babalarının öcünü almak üzere yetiştirir. 26