sempozyum_bildiri_kitabi

Kendisiyle yapılan söyleşilerde bu şekilde tanımlanan baba figürü, yazarın bazı öykülerinde de
karşımıza çıkar. Annesinin anlattığı hurafeler nedeni ile gök gürültüsünden korkan küçük kızına, doğa
olaylarının nasıl olduğunu anlatan laik ve pozitif bilime önem veren baba, kendi babasına ilişkin
anlatımını fazlasıyla çağrıştırır örneğin.
Söyleşilerde ve öykülerde ön plana çıkan aydınlanmacı babaya karşın, anneden çok az söz edilir
oysa. Yazar tıpkı öyküdeki “hurafelerin, dolayısıyla geçmişin ve terk edilmesi gereken akıl dışı
geleneklerin taşıyıcısı” anne figürü gibi, kendi annesinden de babanın modernliğine inat muhafazakar
ve gelenekçi bir kadın olarak söz eder. Babasının onun eğitimi için yaptığı fedakarlığa rağmen
eğitimini tamamlayamamasının nedeni olarak annesini gösterir. Zira orta ikinci sınıftayken annesi
onun fikrini dahi sormadan kendisinden 20 yaş büyük bir akrabasıyla evlenmesine karar vermiştir.
Söyleşilerde annesinin onu zorla evlendirmesinden söz etse de evliliğinden fazla söz etmez. Bu
konuda son derece geçiştirmeci bir aile anlatısıyla karşılaşırız. Eşi “çok iyi bir adam”dır. “Çok bilgili”dir.
“Bir ocak ailesinden gelmekte”dir.” Ama bu kadar. Eğitimine devam etmek isterken rızası alınmadan
evlenmiş olmasının, eşiyle aradaki yaş farkının, evlenmeyle birlikte kent hayatından kısmen de olsa
köy hayatına geçmenin, onun üzerinde yaptığı etkilere dair hiç bir şey işitmeyiz kendisinden. Bu
konuya bildirinin sonunda tekrar dönülecek. Öncesinde yazarın otobiyografik anlatısının diğer temel
özelliklerine bakmayı sürdürecek olursak; Ocak’ın otobiyografik anlatısının, klasik kadın
otobiyografileriyle benzerlikler taşıdığı belirtilebilir. 5 Yukarıda da değinildiği gibi anlatıda baba önemli
bir yer tutar örneğin. Babanın yanı sıra kamusal alanda saygın birer yer sahibi olan çevresindeki başka
erkeklerden de sıkça söz ettiğini duyarız. Nitekim aile dostları şair Ahmet Arif, abisi olan tanınmış
hukukçu ve siyaset insanı Canip Yıldırım, akrabaları Ziya Gölalp sık sık gündeme gelir. Özellikle de Ziya
Gökalp. Kendisi de Ziya Gökalp’in yaşamı üzerine bir inceleme kitabı kaleme almıştır.
Yazar kamusal alandaki başarılardan söz eder ama bu başarının neyin pahasına gerçekleştiği, özel
yaşamdaki çelişkiler, hayal kırıklıkları ya da destek ağları pek görünmez. Üstelik burada da yine klasik
otobiyografilerin başka bir ortak özelliği görülür: rastlantısallık. Ona göre başarısı tümüyle rastlantıyla
gerçekleşmiştir. Yastığının altındaki öyküler, tesadüfen abisi tarafından görülmesi ve öyküleri okuyan
Ahmet Arif’in teşvikiyle ortaya çıkmıştır. Yazdıklarının kıymeti, kamusal alanda kabul görebilirliği,
çevresindeki iki önemli erkeğin verdiği değer ve onayla ifade edilir.
Gerek öykülerinden çıkarabildiğimiz otobiyografik unsurlar gerekse de söyleşiler, bize Esma
Ocak’ın yaşamıyla ilgili doğrusal bir hikaye sunar: Eğitimini yarıda bırakarak evlendirilme, kendinden
yirmi yaş büyük eşiyle zamanın bir kısmını köyde geçirmeye başlama. Üç çocuk sahibi olduktan sonra
eşi vefat edince köydeki geniş arazilerinin başına geçme. Bu arada yazdıklarının bir rastlantı sonucu
gün yüzüne çıkması ve ulusal çapta tanınan bir yazar haline gelme.
Kuşkusuz bu anlatı aynı zamanda bir başarı öyküsüdür. Söyleşilerde bireysel çabalarıyla sadece
kendini eğitmekle kalmadığını, çevresini de sürekli eğitme misyonunu yerine getirdiğini anlatır. Köy
yaşamına ilişkin anlatılanlar çevresindeki kadınlara okuma yazma öğretme, sağlık eğitimi verme gibi
faaliyetlerle doludur. Bu çevresini aydınlatan başarılı kadın öyküsünün örttüğü çelişkileri söyleşilerde
aramak nafile bir çaba olmaktan öteye geçemez. Buna karşın kaleme aldığı kimi öykülerin, yazarın
özyaşam anlatılarında yer almayan bu tür unsurların izlerinin sürülebileceği mekanlar olarak
değerlendirilmesi mümkün görünüyor. Öykülerdeki bu izlere geçmeden önce, yazarın öykülerinin
genel özelliklerinden söz etmekte fayda var.
Öykülerin genel özellikleri ve öykülerdeki otobiyografik unsurlar
Esma Ocak’ın öykülerinin önemli bir kısmı kırsal hayat üzerinedir. Her ne kadar yukarıda
bahsedilen batılı üçüncü gözün bakışı da olsa, öykülerindeki anlatım ve detaylar olağanüstüdür.
Çevresindeki kadınların gündelik hayatı, doğum, ölüm gibi döngüler, kadınların emek süreçlerini son
derece yalın, çarpıcı bir şekilde anlatır. Kelekteki Kadın ya da Doğum 6 gibi öykülerin barındırdığı