sempozyum_bildiri_kitabi

Dolayısıyla anlatıcı kadın, dinleyicinin geleceğiyle ilgili kaygılarını gidermek, olmuş ya da olabilecek
problemleri çözmek için anlatıları bir araç olarak kullanır. Anlatımın bu işlevi için, yazarın toplumsal
sorumluluklarından biridir denilebilir.
Masalcı ve değerler: Kadın ve erkek
Anlatıcının çözdüğü problemlerden biri de toplumsal cinsiyet meselesidir. Anlatıcıların aktardığı
değerlere baktığımızda, dinleyicilerin cinsiyetine göre az da olsa farklılık olduğu görülür. Örneğin EAY
adlı anneanne 26 , kız torununa (EK) 27 , namuslu, iyi insan olmayı öğütlerken; erkek torununa (HK) 28
hırsızlık yapmamasına, büyüklerine saygılı olmasına, sigara içmemesine dair öğütler vermektedir.
Anlatılarda anneler kızlarına ayrıca, mücadeleci bir kişiliğe sahip olmaları, haksızlığa boyun
eğmemeleri, 29 iyi bir eğitim almaları, okumaları vb. 30 konularda da mesajlar iletmektedirler.
Anlatıcıların dinleyicilere geleceği ve topluma uyumu konularında mesaj vermelerinin yanında,
günümüz toplumunun ahlaki davranışları ‐özelde kadın davranışları‐ anlatılarda ara sözlerle eleştirilir.
…Yağuu dedi bu ihdiyar, bir oyanı bırag, dedi bir buyanı, biri görmesin alayım bir
şefdali, dedi gendine. Vereyim sanga bir çift tabak. Gıççağaz da beğendiii duuurdu gıccağaz
öbdü gendiniii. ‐Evelden öpmek yasağıdı. Ayıbıdı. Şimdi, öpmek moda oldu artık‐. 31
…Gideler amaaa, gızların içinde daa biraz –hani hep deller ya gadınnar idersa rezil
isdersa vezir oluuur[eder]‐ bazılarııı biraz daha benciiil, bölmüş asgerleriii. 32
Paul Connerton’a göre, günümüzle ilgili deneyimlerimiz, büyük ölçüde geçmiş hakkında
bildiklerimizin üzerine kurulduğu ve genellikle de geçmişle ilgili imgelerimizin, var olan toplumsal
düzeni meşrulaştırmaya yaradığı söylenebilir. 33 Kadının çocuğa aktardığı değerler, kendinin de görüp
yaşadığı tecrübe ettiği veya kendine kültürün dayattığı ya da tam tersi olmasını istediği, özlediği
değerlerdir. Dolayısıyla bunlar o kültürde yaşayan kadının kendi resmidir aslında. Kız ve erkek
çocuklarına aynı anlatının farklı şekillerde cinsiyetin özelliklerine göre anlatılması ise, genel olarak
kadınlar eliyle, çocuklara toplumsal cinsiyetçi rollerin anlatılar aracılığıyla öğretilmeye çalışılmasıdır
denilebilir.
Pertev N. Boratav’a göre, masalların anlatımı, masalcının kadın veya erkek olmasına göre de
farklılık gösterir. 34 Josephine Donovan da bu durumu; kadınların konumunun erkeklerinkinden yapısal
olarak daha farklı olduğu ve kadınların yaşadıkları gerçeklerin de erkeklerinkinden çok farklı olduğu
şeklinde açıklar. 35 Kıbrıslı Türklerde erkek anlatıcılar daha çok komiklik, kahramanlık ve macera dolu
içerikleri anlatmaktan hoşlanırken; kadın anlatıcılar aşk, entrika, namus, annelik, kardeşlik,
duygusallık ve eğitim konularını içeren anlatıları anlatmaya ağırlık vermektedirler 36 . Kadınların
anlatımı erkeklerinkine göre müstehcen ifadeler içermeyen, daha duygusal, sevgiyi ve namusu ön
plana çıkarır şekilde olmaktadır. Bu içeriklerin benzer şekilde kadın yazarların eserlerine de yansıdığı
düşünülmektedir.
Anlatıcılarda olduğu gibi, dinleyicilerin anlatılardaki sembolleri ve iletileri kendi cinsiyetlerine göre
algılanması da, birbirine paralellik göstermektedir. Dolayısıyla da bu durumun, kadın anlatıcılarla
erkek anlatıcıların farklılığını ortaya koyarken; aynı zamanda edebiyat dünyasında kadın ve erkek
yazarların yaklaşımı, bakış açısı ve üslup farklılığı noktasında fikir verebileceği düşünülmektedir.
İcra sırasında anlatıcının dili/üslûbu
Yazarlığın önemli bir özelliği de onun üslûbudur. Sözlü kültürde de ürünü sözlü olarak icra eden
anlatıcının kendine özgü veya gelenekten takip ettiği bir dil üslûbu vardır. Dinleyicileri masala katmak,
çevredeki tanıdık kimseleri, kendisini, çevredeki mekânları, nesneleri masala katmak ve gerçek
hayatla bağ kurarak karşılaştırmalar ve göndermeler yapmak, jestler, mimikler ve ses tonu, masal
içinde sorular sormak, masaldaki kahramanlar ve olaylarla ilgili açıklamak, örnekleme yapmak,
masaldaki eski veya yöresel herhangi bir sözcüğü açıklamak, masalda kullanılan herhangi bir nesne
veya herhangi bir öğenin kültürdeki yeri veya geçmişteki durumu hakkında bilgi vermek, masaldaki
kahramanlar ve olaylarla ilgili yorum yapmak, fikrini bildirmek vb. şeklinde başlıklarla üslûba dair
özellikler sıralanabilir. 37