sempozyum_bildiri_kitabi

üzerinden ortaya koyduklarının da açık bir göstergesidir. Erkeklerin yokluğunda yaşanan kısa süreli
rahatlama, kadının öteden beri itinayla örülen ataerkinin kusursuz dünyasında erkeksizliğin başlı
başına bir kusur olduğunu hatırlamasıyla son bulacaktır. Kadınların bu doğrultudaki söylemleri,
anlatıcının dilsel kurulumunda sakız imgesiyle parodileştirilir.
Kadınların bir kısmı, ‘İyi ki kocamız yok,’ diyordu, ötekiler ‘ne yazık ki kocamız yok...’
Ama ‘İyi ki’ ile de başlasa ‘Ne yazık ki’ ile de başlasa, her cümle bir koca doğuruyordu.
‘Koca’ kelimesi, hep birlikte çiğnedikleri kocaman bir sakız gibiydi. Bu sakız çok
çiğnenmekten tadını kaybedip kadınların dillerinin altına ve dişlerinin arasına yapıştığında
onu parmaklarıyla çekip alıyor ve havada iplik iplik sündürüyorlardı. Wonaym’daki salonda
masaların yanından geçerken ellerimle memelerimi biraz kapamaya, ayaklarımın altındaki
parkeleri fazla gıcırdatmamaya çalışıyordum ki sakızları saçlarıma ya da kazağıma
yapışmasın. Çıkan her ses kadınların sakızı daha da büyütmelerine yarıyordu. ‘Kız salla
memelerini, salla. Bir erkek görecek olsa bunu.’ Ağızlarında erkekleri sakız gibi çiğneyen
kadınlar, içlerinden biri sakızından balon yapıp havada patlattığında susuyorlardı ancak.
PAT! 26
Sonuç
Haliçli Köprü romanı, temelde aynı ataerkil toplumsal kodlarla örülü kadın belleğinden hareketle,
göçmenliğin cinsiyet özelinde sınandığı noktadaki duruş ve davranış biçimlerini işaret eder. Büyük
oranda birbiriyle örtüşen ve bu anlamda temsili bir yapı arz eden “göçmen kadınlık”, tanımlanmış
idealin dışına çıkan unsurları içinde eritmek, eritemediği durumlarda ise dışlamak eğilimindedir.
Romandaki anlatıcı genç kızın göçmenlikle imtihanı da giderek bir farkındalığa dönüşmeye başlar.
Annelik, dil, bekaret, erkeksizlik kavramları üzerinden hayatı sorgulayan ve uzun süre gelenekle
müzakere yolunu seçen anlatıcı, zamanla kadınlık deneyiminin bu sorgulamanın merkezine olması
gerektiğini kavrar. Yine de bu kadınlık keşfi her kadın için ayrı duygu ve durumları harekete
geçirecektir. Göçmen kadınlar, özdenetimi sağlayan anne imgesi ve erkek tahakkümü sınır dışında
kalmış olsa da bazı ihtilafları kendi içlerinde barındırırlar. Ataerkil kodları sarsan bu genç anlatıcı
kadının karşısında, ataerkinin bekçiliğine soyunan kadın göçmenler hep vardır.
Özdamar’ın anlatısı; ataerkil düzenin milliyetçi söyleminde kendisine biçilen roller ve çizilen sınırlar
üzerinden, “erdemli/namuslu” kalarak bağlı bulunduğu topluluğun kimliğini korumak amacındaki
kadının, göçmenlik yoluyla içine girdiği yeni toplumla ilişkilenmeden yaşamaya çalıştığını gösterir.
Ancak genç kızın romandaki varlığı, geleneğin ve iktidarın dilini sahiplenmektense sorgulamaya
yönelik bir aklın da her daim mümkün ve var olduğunu göstermesi açısından son derece önemlidir.
Keywords: Emine Sevgi Özdamar, The Bridge of the Golden Horn, Gender, Women migrants,
Autobiographical novel
Ömür Akyüzlü
İstanbul Technical University,
Departmen of Turkish Language
akyuzlu@itu.edu.tr
Notlar
1
E. Sevgi Özdamar, Haliçli Köprü, çev. İlknur Özdemir (İstanbul: Turkuvaz Kitap, 2008).
2
Hülya Adak, “Otobiyografik Benliğin Çok‐Karakterliliği: Halide Edib’in İlk Romanlarında Toplumsal
Cinsiyet” ed. Sibel Irzık ve Jale Parla, Kadınlar Dile Düşünce: Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet
(İstanbul: İletişim Yayınları, 2004), 162.
3
Selda Şerifsoy, “Aile ve Kemalist Modernizasyon Projesi” der. Ayşe Gül Altınay, Vatan, Millet,
Kadınlar (İstanbul: İletişim Yayınları, 2013), 170‐171.
4
Nira Yuval‐Davis, Cinsiyet ve Millet, çev. Ayşin Bektaş (İstanbul: İletişim Yayınları, 2010), 132.
5
Rubina Saigol, “Militarizasyon, Ulus ve Toplumsal Cinsiyet: Şiddetli Çatışma Alanları Olarak Kadın