sempozyum_bildiri_kitabi

kümülatif birikim” olarak söz konusu manzaraya baktığımızda, durum daha başka bir boyuta
evrilmekte, kadın karşıtı söyleme vesile olabilecek bir vitrinin oluşumuna aracılık edebilmektedir.
Ayrıca Demirci’nin zikrettiği çalışmalar yönümüzü başka bir tarafa çevirecek kadar güçlü olsa da,
Hidayet Şefkatli Tuksal’ın kritik önemdeki çalışması Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki
İzdüşümleri 7 , İslam kültüründe, hadisleri bambaşka bir kritiğe tabi tutmayı gerektirecek kadar ataerkil
bir yapının varlığına dair önümüzdeki en önemli tartışmalardan biri olarak durmaktadır. Bununla
birlikte İslam medeniyeti olarak ansak da müslüman toplumların içinde bulunduğu bugünki yapısal
diğer bir sorun da, modernite ile ilişkilidir. Bu durum, islam medeniyetinin, mimariden mûsikiye
sanatın ve birçok irfânî oluşumun, hatta ilmî faaliyetlerin ve bunlarla birlikte kurumsal oluşumların
kendi bünyesinden modern dönemde üretilmesinin/yeniden üretilmesinin sekteye uğraması hatta
sömürgecilikle ve batının aydınlanma çağı dediği dönemle ve modern dönemde küresel ölçekte bir
kültür emperyalizminin etkileriyle tam olarak köreltilmesinin içinde yeniden değerlendirilmesi
gereken bir husustur. Dolayısıyla önümüzde islam kültüründe kadın açısından iki temel problematik
mevcuttur: İlkini, tarihsel serencamı içinde erkek egemen söylemin ve din dilinin içinde toplumsal
cinsiyet meselesi olarak kadının yeri ve bu yerin içinde katkıda bulunabildiği ya da bulunamadığı,
toplumları inşa eden önemli birtakım alanların bugüne de taşınan erkek egemen karakterinin
incelenmesi olarak özetleyebiliriz. İkincisi ise, yine bu yeri açısından bugün için ilk bakışta kadına fırsat
verir gibi görünse de, yani olumlu çağrışımları olsa da, islam kültürünün kendi bünyesinden
üretmediği bir yapı olması hasebiyle ayrıca bir mesele olan modern dönemde müslüman kadın ve bu
kadının gelenek ve yabancı bir yapı arz eden modernlik arasındaki akıl almaz sıkışmışlıktaki
konumudur. Tam da bu noktada, tasavvufun derinlemesine sunduğu esnek ve insancıl, ahlâkî boyutu
ile dini yaşama anlayışı karşımıza çıkar. 8 Şimdi bu açıdan ele almaya çalıştığım örnek olaya geçmek
istiyorum.
Bu çalışmayı, çalışmanın yapı geçerliğini ve güvenirliğini artırabilmek amacıyla da, doğrudan
gözlemle birlikte, katılımcı gözlem ve soru‐cevap şeklinde bir görüşmeyi de içeren ve buna ek olarak
arşiv kayıtları diyebileceğimiz türden özel bir literatürü kullanarak oluşturmaya çalıştım. Ayrıca örnek
olay incelemesinde tek durum deseninin ele alındığını belirtebilirim. Dolayısıyla, analiz birimimiz
bireydir. Buna ek olarak onun çevresi ve sosyal hayatında gözlemlenen grup dikkate alınmıştır. 9 Genç
yaşında eşini kaybetmiş –otuzlu yaşların başında‐, iki erkek çocuğu küçükken, hayatını, dinini de en
derin ve ideal boyutları ile yaşamaya çalışarak geçirmiş ve geçirmeye çalışan ortayaşın üstünde bir
kadın vardır karşımızda; Emine Hanım. 10 O, eşi ile evliliğinin ilk yıllarında, seküler diyebileceğimiz bir
ortamda bulunmuştur. Fakat zamanla, hakikatle kurduğu, hakikatli diyebileceğimiz bir ilişki biçimi,
ona öznel soru ve cevapların yolunu açmıştır; dışsal dünyada, gerçeğin ne olduğuna dair sorularına
yanıt alamayacağı bir ortamda, Emine Hanım’ın yaşadığı bazı imtihanlar, sağlığı konusunda ölüm
kalım meselesi gibi bir sınavı vermesi ile an gelip hızla ve derin biçimde içe dönmesi ve ilâhî olana dair
içsel konuşmaları, ona rüyalar yolu ile rehberliğin önünü açmıştır. Hiç duymadığı kitapları alıp
okumasının söylenmesi ‐ki rüyasında gördüğü bu kitap isimleri araştırınca gördüğü üzere, gerçekten
de mevcuttur ve tarihsel mutasavvıf şahsiyetlerin eserleridir‐, rüyasında gördüğü bazı şahsiyetlerin
peşine düşüp onları hayatında ararken, çeşitli tevafuklarla bu kişilerle karşılaşıp zamanla manevi bir
eğitime tabi olması, süreç içinde onu bir derviş, bir sufi hanım haline getirmiştir. Fakat en çok da
yaşadıklarına gösterdiği sabır ve hakkaniyet ve hatta lütufları belki de.
Emine Hanım’ın birazdan bazı detaylarını vermeye çalışacağım hayatının temel eksenindeki
tasavvuf ve sufi bakış açısı neden ele alınmaya değer? Her şeyden önce, fıkh‐ı zâhir meselesine de
yukarıda değinmeye çalıştığım gibi, İslam kültüründe, yalnızca toplumsal bir takım formî
düzenlemeleri içeren islam hukuku, aslında hakikatin taşıdığı ve bizlere sunduğu öz açısından yalnızca
bir kabuk gibidir. Dolayısıyla sufilerin hayatlarında ve birçok menkıbede dile geldiği gibi, önemli olan
söz konusu inanç sisteminin sunduğu içerik, ahlak, derunî boyutları ile bir manevî, kişisel gelişim ve