sempozyum_bildiri_kitabi

da görünen o ki bundan fazlası ile payını almıştır. Ancak onun içselleştirmeye çalıştığı ve naçizane
gözlemlerimle de gerçekten içselleştirdiğini düşündüğüm 20 yüksek ahlâkı ve sabr‐ı cemîl göstermesi
sayesinde olsa gerek, belki böylesi bir okumaya fırsat veren günlerden de geçildiği bir zamanda
üstelik, komşuları ile de nihayet onların artık bazı önyargılarını kırmaları neticesinde daha nitelikli ve
sahici, daha insani bir ilişkiye kavuşmaya başladığını görmekteyiz.
Asst. Prof. Cemile BARIŞAN
Afyon Kocatepe University
Department of Philosophy
Notlar
1
Bkz. Havva Demirci, Hz. Peygamber Döneminden Günümüze Kadın Fıkıhçılar (Samsun: 2010,
basılmamış yüksek lisans tezi).
2
Demirci, a. g. e., s. 7. Ayrıca hanımların tarih boyunca yalnızca hadis, fıkıh, tefsir, kıraat gibi
bugün temel islam bilimleri olarak anılan alanlarda da kalmayıp, nahiv, sarf, belâğat, tefsir, hadis
ilimleri, fıkıh, usûl ve felsefe eğitimi gibi kapsamlı eğitimler aldıkları da görülmektedir (bkz. a. g. e.,
s. 63).
3
Hatta İmam Şafi gibi âlimlerin kendileriyle istişare ettikleri, son derece saygın kadınların
olduğunu görmek de şaşırtıcıdır.
4
Demirci, a. g. e., s. 28.
5
Demirci, a. g. e., s. 29.
6
Woolf’un kadın hareketi için bir klasik olmuş olan bu önemli eseri için bkz. Virginia Woolf,
Kendine Ait Bir Oda, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2002). Ayrıca kendi değerlendirmeme paralel
başka bir örnek değerlendirme için bkz. Catharina Raudvere, Çağdaş İstanbul’da Sufi Kadınlar
(İstanbul: Kitap Yayınevi, 2003), s. 246.
7
Bkz. Hidayet Şefkatli Tuksal, Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdüşümleri (Ankara:
Kitâbiyât, 2006).
8
Genel olarak tasavvufla ilgili bir ön bilgi açısından bkz. William C. Chittick, “Sufism and Islam”,
Sufism: Love&Wisdom içinde, ed. Jean‐Louis Michon and Roger Gaetani (Canada: World Wisdom,
Inc., 2006), 21‐32.
9
Sosyal bilimlerde nitel yöntemlerle ilgili olarak bkz. Ali Yıldırım ve Hasan Şimşek, Sosyal
Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2003).
10
Çalışmada örnek olay olarak ele aldığım Emine Hanım şu anda ellili yaşlarda bir bayandır. Aslen
ileriye yönelik bir kitap çalışması olarak düşünülmüş olan bu çalışmanın fikri, kendisi ile Sufi
Kitap’ta bir yayın çıkarmayı düşünen editör bir arkadaşın düşüncesini duymamla zihnimde
belirmişti. Hem Emine Hanımla ve hem de editör olan arkadaşımızla tanışmam ise, lisansüstü
öğrenim dönemimde, İstanbul’da ilahiyat camiasına girmemle, oradaki akademisyen adayları olan
arkadaşlarımın ortamlarında bulunabilmem neticesinde mümkün oldu. Kendilerine teşekkürü bu
vesileyle bir borç bilirim.
11
Sufi literatürde genellikle yedili bir şemada ele alınan nefs mertebeleri ile ilgili bilgi, herhangi bir
tasavvufa giriş kitabında bile bulunabilir. Fakat önemli olan bu sınıflandırmanın dörtlü ya da yedili
olması değil, hal ilmi denilen alanda neye tekabül ettiğidir ve bu kavramların genel olarak Kur’ânî
kavramlar olduğunu söyleyebiliriz. Yedili tasnife göre nefs mertebeleri; nefs‐i emmâre (çok çok –
kötülüğü‐ emreden nefs), nefs‐i levvâme (kendini kınayan nefs), nefs‐i mülhime (ilham almaya
başlayan nefs), nefs‐i mutmainne (gerçek tatmini –Allah zikri ile‐ bulmuş olan nefs, ki bu mertebe
genellikle temel bir kavşak olarak mühim ve zor bir mertebe olarak kabul edilmiştir), nefs‐i raziyye
(razı olmuş nefs), nefs‐i marziyye (razı olunmuş nefs) ve nefs‐i kâmile ya da nefs‐i sâfiye (seçkin,
saf, tertemiz nefs) şeklindedir. Ayrıca geleneksel nefs ilmi ve modern psikolojinin oldukça anlamlı
bir karşılaştırması için Mustafa Merter’in kıymetli eseri Dokuz Yüz Katlı İnsan adlı çalışmasını da
hatırlayabiliriz; bkz. Mustafa Merter, Dokuz Yüz Katlı İnsan (İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2008).
12
Örnek bir bölüm olarak bkz. Mevlâna (haz. Şefik Can), Mesnevî Tercümesi 3. cilt (İstanbul:
Ötüken Neşriyat, 2004), s. 75‐76.