sempozyum_bildiri_kitabi

Sen erkek olduğun için senin için kolaydı tabi”. “Bu bir geçiş devriydi. Mutaassıp
durumdan açık topluma geçerken büyük bir sıkıntı yaşandı orada. O belki Anadolu’da
duyulmadı ama büyük şehirlerde duyuldu. Ben yaşadım o günleri. 12
diyerek bir sembol olarak başkent Ankara’da görünenin ötesinde modernleşme sürecinin orta sınıf
memur bir aile için özellikle toplumsal cinsiyete dayalı bir toplumsal düzen nosyonunu sağlamak
açısından yol açtığı çatışmalara dikkat çekmişti. Bu örnek modernleşme deneyimini cinsiyetlendirmek
açısından bir farkı gösterir. Öte yandan aynı görüşmede öne çıkan bir başka örnek toplumsal cinsiyete
dayalı iktidar ilişkilerinin eşitsiz niteliklerinin ilk bakışta görülmeyen, üstü kapalı, dolaylı ilişkisellikler
ve deneyim olanakları yaratıyor olması bakımından önemlidir. Örneğin, evlenmelerinin hemen
ardından Londra’ya taşınmalarından söz eden Bülent Ecevit, hem basın ataşeliğinde çalışmasını hem
de üniversitede derslere devam etmesini anlatırken, Rahşan Ecevit yeni bir dünyayla karşılaşmak
olarak gördüğü bu süreci: “Ben ilk defa çıktım dışarıya evimden. Fazla bir şey yapmadım” diyerek
özetlemişti. Görüşmenin o noktasında Bülent Ecevit araya girip “o bana bakıyordu” diye uyarmış,
bunun üzerine Rahşan Ecevit sanki o an hatırlamış gibi “evet ev hanımıydım” demişti. 13 Toplumsal ve
siyasal hayata babasının evinden çıkarak evlilik yoluyla katılmış olan Rahşan Ecevit’in
modernleşmenin cinsiyetine ilişkin deneyimi, modernleşme sürecine içkin ataerkil kurumları kullanan
stratejik bir güçlenme pratiği olarak ortaya çıkmaktadır. Öte yandan bir başka lider eşi olan Berin
Menderes’in modernleşme deneyimi doğup büyüdüğü 20.yy başı İzmir’inin kozmopolit modernliği ile
önce milletvekili, sonra başbakan eşi olarak gelip yerleştiği Ankara’nın resmi‐bürokratik modernliği
arasındaki zorunlu geçişte belirginleşir. İki anlatıda farklılaşan Ankara’nın 1930‐40’lardaki aynı şehir
olduğuna dikkat çekmek isterim. Üstelik Cumhuriyet’in modernleşme ideolojisinin sembolizminden
uzak durmak yönündeki siyasal tercihin bir sonucu olarak gözden ırak, dikkat çekmeyen bir görünüm
sergileyen Berin Menderes’in batılı anlamda “modern” olmadığını söylemek imkânsızdır. Bunun
nedeni modernliğe ilişkin deneyimin farklı cinsiyet rejimlerine bağlı olarak, sınıfsal, kültürel, siyasal
düzlemlerde farklılaşmasıdır.
Lider eşlerinin Türkiye’de modernleşmenin toplumsal cinsiyet rejimini anlamak bakımından ele
alınan deneyimleri ve bu deneyimlerin ancak toplumsal ve tarihsel bağlamı içinde anlaşılır olması
öznelliğin cinsiyete dayalı iktidar ilişkileri dolayımıyla nasıl kurulduğunu açıkça gösterir. Bu inşanın
görünür hale geldiği araçlarsa kadınların biyografik veya otobiyografik anlatılarıdır. Kadınların
anlatılarına bakmak yalnızca yaşanan ya da hatırlanan geçmişin temsili olarak değil, daha da önemlisi
bizi olduğumuz kişiler yapan, öznelliğimizi kuran süreçler olarak önemlidir.
Keywords: Political elite, Interview, Power positions, feminist standpoint
Pınar Melis Yelsalı PARMAKSIZ
Ankara University
Faculty of Political Sciences
Political Science and Public Administration
melispy@gmail.com
Notlar
1
Daniel Bertaux, “Introduction”, in Biography and Society: The Life History Approach in the Social
Sciences, Ed. Daniel Bertaux (London and Beverly Hills: Sage Publications, 1981), 7‐9.
2
Paul Thompson, “21. Yüzyılda Sözlü Tarih İçin Potansiyeller ve Meydan Okumalar”, içinde
Kuşaklar, Deneyimler, Tanıklıklar, Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı, 26‐27 Eylül 2003
İstanbul, Ed. Aynur İlyasoğlu, Gülay Kayacan (İstanbul: Tarih Vakfı, 2006), 27‐28.
3
Dorothy Smith, “Comment on Hekman’s Truth and Method: Feminist Standpoint
Theory Revisited”, Signs, 22, no: 2 (1997): 393.
4
Adalet Ağaoğlu, Karşılaşmalar (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1993), 148.
5
Pınar Melis Yelsalı Parmaksız, Modernization and Gender Regimes: Life Histories of the Wives of