sempozyum_bildiri_kitabi

tarafından temsil edilmiştir. Konumuza dönecek olursak, adbilim düzleminde erkek adları kadın
adlarından fazla olduğu halde, gül alanında bu kuralın tersi olduğu görülmektedir (bkn Tablo 2).
Eril Güllü adlar, Yavuz Sultan Selim tarafından getirilen Türkçe adlar yasağına karşın, Sünni
otoritenin zayıf olduğu bölgelerde varolmuştur (bkn Tablo 3). Bu kimlik, öncelikle cemaatdışı olan
Bektaşilere ve Anadolu’nun Türkleştirilmesinde görev alan kolonizatör dervişlere dayanır. Ancak bu
adların o zamanlarda da yaygın olmadıkları anlaşılmaktadır. XVI. yüzyılda Adana 10 , İskilip 11 Gerede 12 ,
Çorumlu 13 defterlerinde en çok ‘‘Gülabi’’nin (gülsuyu çıkaran) kullanılmış olması, adın ticari yönünü
de belitmektedir çünkü aynı zamanda Gülabi, gülsuyu ile yapılan tatlılardandır. İkinciliğin ise
‘‘Güldede’’de ‐ ‘‘dede’’ (Alevi lider)‐ olduğu görülüyor.
Adbilimsel ölçütlerde dişil güllü adlar
Türkçe adlara uygulanan yasak devam etmiştir: bununla birlikte yasal olarak kaydedilmeyen kadın
yasaktan kurtulmuştur. Böylece dişil güllü adlar eril adların tersine dilimizdeki bugünkü en kalabalık
bütüncelerden birisini yaratmıştır. Türk Kültüründe güllü adlar hep rağbette olmuştur. XVI. Yüzyılda,
Babür İmparatorluğunda ‘‘Gülruh, Gülru, Gülazer’’(pembe‐yüzlü), ‘‘Gülberg’’ (pembe‐yapraklı ve
renkli) ‘‘Gülreng’’, Gülistan ve ‘‘Gülşen’’ (gül bahçesi), gibi prenses adları bulunmaktaydı. Babür
Şah’ın kızının ‘‘Gülbeden Hanım’’adından da görüleceği gibi, bir Türk adları modası söz konusudur.
Adbilimsel bakımdan ‐kızların evlenip gitmesinden dolayı‐ dişil adlarda, erkeklerde olduğu kadar
büyüsel adlar ön planda olmamış, duygusal adlandırmalar 14 yeğlenmiştir. Sadece, hep kız doğmasına
son vermek için ‘‘Güldursun’’ ile mutluluk dileğini yansıttan ‘‘İrisgül’’ bu büyüsel gruptandır.
‘‘İybagül’’(utangaç gül) ile iyelik ekiyle türetilen ‘‘Gülümhan’’ şevkatli adlardandırlar. ‘‘Seyahatte’’
doğan ‘‘Sapargül’’ ve bebek doğduğunda rastlantı sonucu bir güvercinin uçmasına dayanan
‘‘Tagangül’ (güvercin gülü) rastlantısallık ölçütüne uyan örneklerdendir. Güle dayalı adları salt sevgi,
güzellik çağrışımlarıyla açıklayan bu görüşler, salt tanım ve tasvire dayalı olup, anlamsal ilişkileri
birinci anlam düzeyine indirgemektedir. Ayrıca bu gelenekçi bakışlara göre ad seçimi, bilinçli bir
seçime dayanmamaktadır; özel adlarda, kişi adları için bile anlamsızlık sözkonusudur 15 .
Kadın anlatısının anlam örgütlenmesi ve dişil eril ilişkisi
Oysa Türkçe kişi adları boş sözcükler değildir. Yukarıda örnekleri görülen adbilimsel
sınıflandırmadaki salt tanım ve tasvire indirgenen açıklamalar, anlamın içeriğini bütünüyle ortaya
koymaktan uzak kalır. Bu adların ardındaki gül kavram alanı, örneğin ‘‘Güldal’’ ve ‘‘Gül’’adlarında,
güzelin boyunun, teninin gülle karşılaştırılmasının ötesindedir (bkn Tablo 1). Çok boyutlu olan gül
alanının değişik anlam katmanları ardında, varlığını asırlarca sürdürmüş bir kadın anlatısı da
gizlenmiştir. Süreç içinde kavram alanına bakıldığında bu temelin din ve kültür bağlamından evrilerek
yazınsal imajlara ve simgelere, dinsel ayinlerin de imparatorluk prestij törenlerine, ağırlama türü
gelenek göreneğe dönüştüğü ortaya çıkacaktır.
Ama herşeyden önce gül tapımında gül, Afrodit’in kutsal çiçeğidir: Afrodit’in gül bahçesindeki
gülleri aşk melekleri toplardı 16 (bkn Tablo 1). Ar.‘‘el cenne’’nin karşılığı olan‘‘etrafı çevrili’’ ve ‘‘kapalı’’
bahçe, cennetin klasik imajına dönüşmüştür 17 . Dolayısıyla gül ibadetindeki ‘‘gül bahçesi’’, hepsi birer
kült nesne olan gül demetleri ile tümü bahçe formunun türevi olan gül halkalarına yani güllerden
örülmüş taç ve çelenklere, gül tesbihine denk düşmektedir. Apuleus’un Başkalaşımlarında, Lucius’un,
gülden yapılmış bir taç yiyerek kapıldığı büyüden kurtulması 18 , onun İsis’le bütünleşmesini
simgelemektedir. Roma’nın çiçek çılgınlığı tektanrıcılığın çiçek yasaklarına yol açmış eski gül simgeseli
ise Hıristiyan bağdaştırmacılığı sayesinde devam edebilmiştir. Bütün bunların anlama nasıl yansıdığı
Greimas göstergebilimi yordamı ile ortaya konulabilir. Buna göre ‘‘bir durum dönüşümüyle
sonuçlanan her süreç bir anlatı olarak’’ tanımlanmaktadır 19 : böylece aşağıda görüldüğü gibi, tektanrıcı
yasaklarla, gülün (N) Tanrıçalardan (Ö 1 ) ayrılması durumu (Ö 1 Λ N) , Hıristiyanlıkla Hz. Meryem’in