sempozyum_bildiri_kitabi

Güllü adların varlığı Hz. Muhammed’in gül simgesiyle anlatılmasıyla da ilişkilendirilmektedir.
Aşağıda (Aİ2)de olduğu gibi, anlatı izlencesi terimlerine göre Hz. Muhammed’in (Ö 1 ) miraçta Tanrı
katına çıkması, alnından düşen terden (Ö 1 Λ N) ‐yeni bir dönüşümle‐ doğan gülle (N )
simgelenmesine yol açmıştır. Burada Hz. Muhammed’in kutsal
Aİ2. Miraç ve gül bağdaştırmacılığı
Aİ2 = İ [ Ö 1 → (Ö 1 Λ N) → (Ö 1 V N )]
Hz Muhammet ter gül
Tanrı huzurunda
kimliğinin göstergesi olan güzel koku, gül terlemesiyle figüre edilmiştir. Peygamberin miraç
sırasında yere düşen terinden doğduğuna inanılan ilk kokulu gül de 23 , onun Tanrı’yla bütünleşmesini
ifade eder. Onu temsil eden gül imajının yanısıra salt sözelliğe dayalı gül alanı ise gül tapımının şiirsel
dağarından çıkmış gibidir. Bu kasidelerdeki ‘‘verd‐i gülistân‐ı kuds’’(kutsal gülbahçesinin gülü), ‘‘gül‐i
nevreste‐i harem’’(haremin yeni açmış gülü) 24 ve ‘‘nahl‐i gül‐i bâğ‐ı cinân’’(cennet bahçesinin gül
ağacı) 25 gibi gül tamlamaları, tanrıça sanlarını anımsatmaktadır.
Eril adlar listesinin sınırlı sayıda olamasına karşın gül alanının ortak özelliklerine sahip olduğu
söylenebilir (bkn Tablo 3). ‘‘Gül Dede’’, ‘‘Gül Baba’’ benzeri adlar Bektaşi tarikatının göstergesi
gibidir. Bunu izleyen ‘‘Gül’’, ‘‘Güllü’’ türü– tümü kadınla ortak‐ adlandırmalar sanki ‘‘Gülsuyu’’,
‘‘Gülabi’’(gülsuyu çıkaran) ile önce tapınaklarda sonra saraylarda yapılan ‘‘eski’’ bir kadın üretiminin
erkeğe yüklenmiş biçimlerini temsil ederler. ‘‘Hasgül’’ ( saray bahçesinin gülü) gibi güllerin ‘‘Gülistan’’
ve ‘‘Güllük’’lerde yetiştirilerek, bu ‘‘Gülübalı’’ (balla yapılan) tatlıların, tekkelerde nasıl hazırlanıp
dağıtıldığını bize anlatırlar. Birer gül çelengi olan ‘‘Gültaç’’ ve ‘‘Örmegül’’ ise Kadın dininin, esrime
sağlayıcı tiryaki şerbeti ‘‘Gülgülü’’ ile dinler karışmasını tamamlar.
Sonuç
Ülkemizin gül üretimi ve kültürünün başlıca merkezlerinden biri olmasından dolayı, gül, kişi
adlarında, özellikle dişil adlarda önemli bir varlık gösterir. Bunun en önemli nedenlerinden biri de,
gülün çok boyutlu doğasının kadın yaşantısından, eski kadın kutsallığına dek uzanmasıdır. Bilindiği gibi
ülkemiz aynı zamanda, Tanrıçalar kültünün de beşiği olmuştur. Bununla beraber bağdaştırmacı
özellikler içeren sözkonusu boyut, tüm bu doğurgan yapının da temeli olmuş ve bazı değişiklikler olsa
da, dokunulmazlığı sayesinde pek çok yönünü koruyabilmiştir. Hala gül yaşantısının izleri ve gücü, bu
nedensellikte gizlidir ve bu da gül adları aracılığıyla hayatta kalmasının başlıca sebebini oluşturur. Bu
çalışmada güle dayalı adlandırmaların, toplumsal cinsiyet rolleri temelinde araştırılması
hedeflenmiştir. İncelememizin bulgularına göre kadının tarih boyunca dinsel, ekonomik, kültürel
işlevlerinin el değiştirmesi sonucunda toplumsal cinsiyet ayırımı, kişi adlarında şekil bulmuştur. Bugün
esas anlamlar unutulmuş dahi olsa kişi adlarının dişil ya da eril biçimleri ve soyadları, yeni anlamlar
kazanıp dönüşerek bu dağarı devam ettirmiştir (bkn Tablo 3). Bununla birlikte dişil özellikler ana
çizgisinden baba çizgisine izlerini daima sürdürmüştür (bkn Tablo 2).
Keywords: Female names, Rose, Woman, Religion, Gender
Associate Prof. Ayşe YILDIRAN
İstanbul Kültür University
Faculty of Art and Desing
Departmen of Communication Design
a.yildiran@iku.edu.tr