sempozyum_bildiri_kitabi

TÜRK RESİM SANATINDA EREN EYÜBOĞLU VE SANATININ
OLUŞUMUNDAKİ ETKİLER
Dalila ÖZBAY*
“Türk Resim Sanatında Eren Eyüboğlu ve Sanatının Oluşumundaki Etkiler” adlı tebliğimin amacı,
genel olarak farklı ülkelerde yetişen ve yaşayan Romen asıllı Eren Eyüboğlu’nun sanatsal
çalışmalarının biçimlenme süreçlerini inceleyip değerlendirmek ve içinde yetiştiği bu farklı kültürlerin
etkilerini ortaya koymaktır. Böylece Romanya’da resim eğitimiyle başlayan Paris’te devam eden ve
daha sonra sanatsal çalışmalarını Türkiye’de sürdüren sanatçının gelişmesinde dönemin akımlarının,
eğilimlerinin ve üç farklı ülkenin kültürlerinin biçim ve içerik olarak resimlerine yansıması
karşılaştırılarak çevresel ve eğitimsel etkileri verilecektir.
Fransız felsefecisi Hippolyte Taine, “Sanat eserini üç etken biçimlendirir” der. Irk, çevre ve
geleneksel kültürü belirleyen geçmiş ve eserin oluştuğu (şimdiki) zaman. 1 Aynı şekilde sanat tarihçisi
ve kuramcısı Heinrich Wölfflin’e göre bireysel üslupla beraber “çağın üslubu” “okul, memleket ve ırk
üslupları” da vardır. 2 Bu bağlamda Romanya doğumlu olan Eren Eyüboğlu’nun resimlerini
değerlendirip yetiştiği Romanya'daki kültür, aldığı Batı sanatı eğitimi ve daha sonra hayatını
sürdürdüğü Türk kültürü ortamı arasında nasıl köprüler kurup bunları yapıtlarında yansıttığını ortaya
koymaya çalışacağız.
Kendisindeki birikimleri harmanlayıp resim sanatına farklı yorumlar getiren sanatçımız Türk resim
sanatında önemli kadın sanatçılarımız arasında yer almaktadır.
Çevresel faktörleri de göz önünde bulundurursak Eren Eyüboğlu’nun sanatsal hayatı, zaman
bakımından eşit olmayan ancak önem açısından aynı değeri taşıyan üç döneme ayrılmaktadır.
Birinci dönem Romanya’da İaşi George Enescu Güzel Sanat Akademisi'nde ilk resim eğitimini aldığı
dönemdir. 3 Resmî bir sanat kurumunda eğitim gören Eren Eyüboğlu, kendi hocalarından etkilenip
üslup arayışlarına girmiştir.
1930 yılında eğitim amaçlı Paris’e giden Eren Eyüboğlu’nun Batı’da bulunması ikinci sanatsal
eğitim sürecine girmesine neden olmuştur. Paris’te dört yıl André Lhote’un öğrencisi olmuştur.
Burada 1918 yılında başlayan ve 1940 yıllara kadar devam eden kübizm, Paris’e eğitim için gidenlerin
üzerinde etkisini sürdürdüğü gibi Eren Eyüboğlu’nun üzerinde de etkili olmuştur. Eren Eyüboğlu da
burada Monet ve Cézanne gibi önemli sanatçıların eserlerini inceleyip çeşitli röprodüksiyonlar
üzerinde çalışmıştır. 4
1930 yılında Paris’te, kendisi gibi resim sanatçısı olan Bedri Rahmi Eyüboğlu ile tanışması, 1936
yılında onunla evlenmesi ve ölünceye kadar hayatını Türkiye’de geçirmesi, üçüncü bir eğitim
aşamasına girmesine neden olur. Bu dönem, sanatsal hayatının en önemli ve belirleyici dönemidir.
Eren Eyüboğlu’nda ilk resim eğitimini aldığı yerin etkilerini anlayabilmek için Romanya’daki sanat
anlayışını incelememiz gerekir. Romen resim sanatının kaynaklarını Hristiyan‐Bizans geleneği, XIX
yüzyılın sonunda Paris’te eğitim görmüş ve ikonacılıktan pentür türüne geçiş yapan Nicolae Grigoescu
ve son olarak da Batılaşma sürecinin sonucunda laik döneme geçişin sağlanması ile XX yüzyılın
başında Fransa, Avusturya ve Almanya’da eğitim gören Romen sanatçılar oluşturmaktadır. Bu
sanatçılardan bazıları, örneğin Ştefan Dimitrescu ve Octavian Bancila, İaşi ‘George Enescu’ Güzel
Sanatlar Akademisi’nde Eren Eyüboğlu’na eğitim veren hocalardır.
Eren Eyüboğlu’nun yetiştiği dönemde, Batı sanat dünyasında deformasyona dayanan ve espası
yeniden biçimlendiren kübizm, renk özgürlüğünü kullanan fovlar, sanayileşmenin ve teknolojinin
hızını anlatan fütürizm, soyutçuluk, konstrüktif formlar, farklı malzemelerin karışımı, oyun, protesto,
eleştiri, gündemdedir. Kübistlerden konstrüktivistlere kadar değişen ifade biçim dili ve yeni oluşmuş
endüstri toplumun etkisi ile fütüristlerin işleri aynı dönemde yer almaktadır. Geometrik sistemine
dayalı sanat, figüratif ya da soyut sanat, teknik gelişmeler, savaşların yıkımları, dinamik geçen XX.
yüzyılın resim sanatındaki yansımalarıdır. Bu yansımaların izlerine Eren Eyüboğlu’nun yapıtlarında da
*
Namık Kemal University, Faculty of Fine Arts, Design and Architecture, Department of Paint.