sempozyum_bildiri_kitabi

gayet dinç ve sorunsuz olarak aktarırken; ikinci anlatısında kahramanı yorgun, hayattan bezmiş olarak
anlattı. Sonrasında ilk anlatı sırasında sağlıklı olan bu kişinin ikinci anlatı sırasında dişindeki şiddetli
ağrı nedeniyle rahatsız olduğu anlaşıldı. 15 Bir diğer örnekte, görüşme sırasında eve misafir geldiğinden
ilk anlatı yarıda kesildi. Eve misafir gelen genç kıza yakın zamanda görücü gelmiş ve nişan arifesinde,
anlaşmazlık nedeniyle nişan bozulmuştu. Misafirler gidince tekrar anlatmaya başlayan anlatıcı,
kendisini o an dinleyen kız torunlarına, gelen misafirlerden dinlediği olayı ikinci anlatıya katmak
suretiyle anlatısını yeniden kurgulayarak, erkek‐kız arkadaşlığı ve görücü usulü evlilik konularında
öğütler vermiştir. 16
Anlatılar, anlatıcının doğal çevresi ve mesleğiyle ilgili de bize bilgiler verir. Linda Degh, 17
1930’lardan beri kaydedilen masal metinlerine bakıldığında, hepsinin de anlatıcıyla dinleyicinin
çevresinin doğal bir uyarlaması olduğunu söyler. Kıbrıs masallarında masaldaki kahramanın ülkesi,
anlatıcının köyüne benzer, karakterlerin özellikleri bildiği tanıdığı insanların karakterleriyle örtüşür.
Padişahlar, köydeki erkekler gibi kahveye gider, padişah kızları köylüler gibi el ve ev işi yapar, onlar
gibi konuşur, davranır.
Kişiliğinin yanı sıra, anlatıcının mesleği, hangi konuları derinlemesine bildiği, kişisel yetenekleri de
anlatılara yansır. Usta bir terzi olan anlatıcı, anlatılardaki kahramanların elbisesinin rengine, dikişinin
türüne kadar ayrıntılı bilgiler verir. 18 Kendisi ve eşi uzun yıllar hayvancılık ve çiftçilikle uğraşan diğer
bir anlatıcı da anlatılarında, hayvan bakımı, ağılın süpürülmesi, ekinin ekilmesi vb. ayrıntılara yer
verir. 19 Kendisi öğretmen olan diğer bir anlatıcının kahramanları da, masalda tıpkı bir öğretmen gibi
davranır, dersler verir.
Anlatıcıların yaşamlarının ve bakış açılarının anlatılarına yansıması ve anlatıların her anlatımda
yeniden kompoze edilmeleriyle ilgili yukarıdaki tespitlerimiz, bugüne kadar gerçekleştirilen sadece
metni dikkate alan birçok masal çalışmasına yöneltilen: “…içinde yaratılıp yaşatıldığı insan unsuru
veya halktan kopuk ve teatral bir icra olan folklor unsurlarını, ‘bitmiş üretilmiş bir şey’ olarak anlamak
ve ölü metinler olarak çalışmak…” şeklinde yapılan eleştiriden uzaklaştırmıştır. Dolayısıyla da, anlatı
türlerini üretildikleri ve icra edildikleri bağlamla birlikte inceleyip çözümleyerek, onların canlı birer
metin olarak görülmesini sağlamaya çalışmıştır. Bu bağlamda, kadın kendi dünyasında var olan
gerçekleri, tecrübelerini, gözlemlerini sürekli olarak şartlara ve duruma göre yeniden kompoze
ederek, kültürel belleği temsil eden halk edebiyatı ürünlerine yansıtır. Bu ürünleri ve üretilip
aktarıldıkları bağlamları incelemek, kadını tanımanın ve anlamanın bir yoludur.
Masalın işlevlerinden biri: Çocuklarla ilgili sorunlara çözüm üretme
Masallar çocuk edebiyatının en eski ve en sevilen türüdür. Geçmişten günümüze kadar eğitim
bilimciler, masallar aracılığıyla eğitimin önemini belirtmişlerdir. 20 Masal anlatırken, anlatıcı özellikle
belirtmese de jestleri, mimikleri, tavırları ve yorumlarıyla masalda hangi kahramanın tarafını
tuttuğunu, çocuğun hangi kahramanı örnek alması gerektiğini, hangi yolu izleyeceğini, ona/onlara
hissettirmektedir. 21 Böylece dinleyiciye, kendine bir model alıp, değerleri öğrenerek yetişmesi
noktasında yol gösterir. Dinleyici, masal içerisine yerleştirilmiş iletileri de kavrayarak, neyi yapıp neyi
yapmaması gerektiğini öğrenecektir. 22
Anlatıcılar; olmuş ya da olabilecek olayları, var olan masal metinlerinde doğrudan anlatarak,
olayları biraz değiştirerek, vurguyla ön plana çıkararak, o gün içinde karşılaşılan; çocukların kendi
aralarında kavga etmesi, yemek yememesi, bir büyüğe saygısızlık etmesi, evden kaçması, çiçekleri
koparması vb. gibi yaptıkları yaramazlıklarla ilgili problemleri çözmeye çalışmaktadırlar. 23
Annem akıllı bir hanımıdı... Tekerlemesini yapar hikayesini uydururdu...Gendi özel bir
masala döndürürdü. Mesela biri kadehi gırdı. Bir çocuk vardı. Bir gün bardağını gırdı ama
artık içecek bir şeyi olmadığında artık çanakta içmeye başladı, diye bir masal uydururdu.
Annem çocuklara hiç bağırıp çağırmazdı. Hep yolunu bulur anlatırdı. Uygun ve tatlı bir
dille.. 24
Bir başka deyişle anlatıcı, çocukların başına gelebilecek olayları, başına gelmeden anlatı içerisinde
temsili olarak yaşatarak, gerçekte kötü durumları yaşamasını bu yolla önlenmeye çalışmaktadır. 25