sempozyum_bildiri_kitabi

Memuar eserlerinin özelliği şudur ki, insan hisleri tüm tonları ile incelenir ve yazar ömür yollarını
kaleme alırken, hoş anılar hatırlanırken, sanki o yılları yeniden yaşıyor ve bu hisler onun hayat
sevgisini daha da büyütüyordu. Azerbaycan sovyetleştikten sonra yurt dışına göçerek mülteci hayat
geçiren soydaşlarımız kendi çocukluk ve gençlik yılları, babaları hakkında anıları yazmakla geçtikleri
ömür yollarını bir daha gözden geçirmişler. Bu anlamda Ümmülbanu'nun hatıraları özellikle
vurgulanmalıdır.
Duygular hiçbir zaman birbirinden tecrit olunmuş şekilde yaranmamıştır. Onlar her
zaman birbiri ile bağdaşlaşmış halde oluyorlar. İnsanın tüm hayatı bu hislerin çeşitli şekilde
tezahürlerinden, bunların birbirini takip etmelerinden, deyişimlerinden ve çeşitli orantıda
birbiriyle çaprazlaşmalarından ibarettir. 6
“Kafkas günleri” iki bölümden oluşuyor. Birinci bölüm Azerbaycan Cumhuriyeti'nin devrilmesi, II
bölüm yazarın Paris'e gitmesi ile tamamlanıyor. Yazarın Paris'te geçirdiği günler “Paris günleri"
hatıralarında kaleme alınmıştır. Burada yazarın Paris'in modalar evinde manken gibi çalışması, küçük
bir odada yalnız yaşaması, yıllar boyu dilediği serbestliği, halası kızı Gülnar Paris'e geldikten sonra ise
hayatının iyi anlamda değişmesi, maddi durumunun iyileşmesi, kendisinin kalp çarpıntıları tarif
edilmiştir.
Muhacir kelimesinin anlam yükü çok ağırdır. Bu hayatı yaşamayanlar onu zor anlar.
Mülteci olmak hayata ikinci kez doğmaktır. Nitekim, insan hapiste olunca onun psikolojisi,
beyni, bilinç daha da keskinleşir, her sıkıntıya, azaba, ızdırapa hazır oluyor. Ayrıca mülteci
her türlü meşakkat için kendini mücadeleci ruhta ayarlıyor. 7
O zaman vatan, halk, millet kavramları insan için daha büyük anlamlar taşıyor. Anılarda Paris'e göç
eden Rus yazarlarından, onların faaliyet, göçmen hayatı hakkında düşüncelerinden, aynı zamanda
Kafkas muhacirlerinden bahseden satırlar kendine yer bulmuştur. Ümmülbanu yazıyor ki,
Tolstoy ailesinin on kişiden fazla üyesi de Paris'te yaşıyordu ve hepsi çok fakirlerdi. Öyle
fakirlerdi ki, Paris'te “Anna Karenina” filmi gösterilerı zamanı Tolstoy'un kızı Tatyana
Tolstoy‐Suhotina parası olmadığı için bu filmi seyr edememiştir.. 8
Literatürde memuar tarzını farklı açıdan ve çeşitli düzeyde belirleyen bir çok hususlar vardır. Fakat
bu tespit olunmada en önemlisi ve tartışma doğurmayanı yazarın kişisel deneyim ve kişisel hafızası
temelinde oluşan geçmiş hakkındaki hikayeleridir. Hafıza unsuru bu veya başka derecede insan
bilincinin tüm tutanaklarında yer alıyor. Hafızasız kültür yoktur. Felsefi‐psikolojik açıdan insan gözü
önünde yaşanan çağdaş olayları doğrudan doğruya kendi izlenimlerinde üretiyor. Hafıza izlenimde
artık yaşanmış, kabul edilmiş bilgilerin, yani geçmiş kavramının ve geçmişin toplanılarak korunması,
güçlendirilmesi hakkında özel becerisidir. Ümmülbanu Kafkas'da ve Paris'te geçirdiği günleri yansıtan
anılarında bazen en ufak ayrıntıları öyle kaleme almıştır ki, sanki bu olaylar dün gerçekleşmiştir.
Aslında olayların gerçekleştiği dönemle yazıya alındığı zaman arasında elli yıl ve daha fazla zaman
farkı vardır. Ve o zaman yaptığı bazı hareketler (savunmasız kalmış bir canlıya ‐ tavşana kurşun
atması) elli yıl sonra hatırlandığında yazarı kendsini dehşet sarıyor. O yazıyor:
Bugünkü varlığım o zamanki varlığımın eylemine açıklama bulamıyor, ama bu iki varlık
gizemli ilişkilerle aynı çizgide buluşuyor, hayatın fırtınaları karşısına geçip aynı kaderi
yaratıyorlar.. 9