sempozyum_bildiri_kitabi

Sertel’e göre faşizm geri bir ideolojidir ve hiç bir zaman onunla uzlaşılmaması gerekir. Bu tutarlı
duruş Sertel’in faşizm karşında verdiği politik mücadelenin ideolojik temelini oluşturur. Sertel’e göre
faşizm yenilmeye mahkumdur ve ona hizmet edenler teşhir edilmesi gereken insanlığa karşı suç
işlemiş hainlerdir.
Sertel’in yazılarında ön plana çıkan ikinci başlık San Fransisko Konferansı ve savaş sonrası dünya
düzenidir. Sertel konferansın toplanmasını ve BM antlaşmasının imzalanması için çaba vermiştir.
“Propoganda ve Realite” başlıklı yazısında konferansın toplanacağını ve her milletin sülhu sağlam
kurabilmek için bazı fedakarlıklar yapmak mecburiyetinde kalacağını ve bu durumun bir realite
olduğunu, bir birlik ruhuyla küçük ve büyük milletlerin birbirleriyle birleşmeleri, müşterek ve tek bir
gaye uğrunda iş birliği yapmaları gerektiğini yazarak konferansı açıkça desteklemiştir. 8
“Roosevelt’in Dört Hürriyeti” başlıklı yazı dizinde ise bu konferansın üstünde anlaşması gerektiğini
düşündüğü fikilerini temellendiriyor. Bu dört hürriyet: Söz Hürriyeti, İhtiyaçtan Kurtulma Hürriyeti,
Korkudan Kurtulma Hürriyeti ve Vicdan Hürriyeti’dir. 9
Hemen ardından “Dünya Değişecek mi ve Değişen Şeyler” başlıklı yazılar yayınlamıştır. Burada da
II. Dünya Savaşı’na neden olan hataları, milletler cemiyetinin hatalarını ve bu konferansta
yapılmaması gekenleri konu alıyor. Sertel’e göre Wilson ilkelerine bağlı kalınmaması ve Sovyetler
Birliği’ne karşı alınan cephe bu birliğin bir dünya birliği olmasının önünde engel olmuştur. Faturayı
İngiliz muhafazakarları Tory’lere ve Sovyet karşıtı cepheye çıkarıyor. 10
“Değişen Şeyler” başlıklı yazı dizisinde I. Dünya Savaşı’yla II. Dünya Savaşı’nı mukayese ediyor ve
emperyalizmin I. Dünya Savaşı’nın emperyalist bir paylaşım savaşı olduğunu, II. Dünya Savaşı’nın da
anti‐faşist bir savaş olduğunu; bu yüzden Sovyet Rusya, İngiltere ve Amerika’nın bu 4 ilke etrafında
birleşmeleri gerektiği görüşünü ortaya koyuyor:
1914 harbinin sonunda yapılan sulh muahedeleri ve milletler cemiyetinin sulhü
emniyet altına alan maddeleri ancak galiplerin menfaatlerini garanti eder mahiyetteydi. Ne
yeni bir harbin önlenmesi ne de harbin önüne geçilmesi prensipleri bu görüşmelerde yer
almıştı. Bugün dünya sulhü kararlaştırılacağı bu devrede bütün dünya devletlerinin
birleştiği nokta müşterek emniyeti tesis etmektir. Bu birliği meydana getiren en mühim
amiller faşizme karşı mücadele bütün insanlara şamil bir hürriyet ve iktisadi emniyet
meydana getirme arzusudur... 11
“Yeni Devir Başlamıştır” ve “San fransisko” başlıklı yazılarında da hareketin anti‐faşist karakterine
vurgu yapıyor. 12 “Elbe’de Birleşen Ordular” başlıklı yazısında ise Sertel, Berlin eteklerindeki Elbe
kenarında Kızıl Ordu’yla garb ordularının buluşmasının askeri öneminden çok siyasi bir önemi
olduğunu bu iki farklı ideolojinin aslında Avrupa’yı savaşa sürükleyen çatışmayı bitirdiğine işaret
ediyor. 13
Sertel’in bu konferansla ilgili değerlendimelerinin odağını Dünya Barışı’nı sağlamak, savaş karşıtlığı
ve emperyalizmin hareket alanını daraltacak kararlar alınmasını sağlamak oluşturuyor. Ancak
konferans, 26 Haziran'da elli ülkenin BM Antlaşmasını imzalanması ile sonuçlanmıştır. Küçük
devletlerin isteklerinden ise çok azı gerçekleşmiştir. 14 Birleşmiş Milletler soğuk savaş dönemi boyunca
gerçek bir uzlaştırıcı kurul olmasa da II. Dünya Savaşı sonrası birçok noktada halkların lehine kararlar
alınmasını da sağlayabilmiştir. Sertel’in bu konferansı etkilemek istemesi, ayrıntılı değerlendirmeleri
ve verdiği önem Cumhuriyet aydınını değerlendirmek açısından da ayrı bir önem taşıyor. Politikaya bu
müdahaleci yaklaşım Cumhuriyet aydınlarındaki bir özellik olan devlet politikalarını etki etme ve
kendilerini bu oluşumun bir parçası gibi görmelerinin somut ispatıdır. Sertel yazılarıyla politikaya
doğrudan yön vermeye çalışıyor ve fikirlerinin adresi de konferansa katılan ülkelerin temsilcileri
olduğu gibi aynı zamanda Türkiye’den katılan bürokratlardır. Bu yaklaşımın zaman zaman olumlu
sonuçları olsa da aydınlarımız hapse atılmaktan ya da sürgüne gönderilmekten kurtulamamıştır.
Sertel bir anlamda Halide Edip Adıvar ve Behice Boran ile birlikte Cumhuriyetin hem
destekçisi (modernizasyon için) hem de muhalifi olarak tarihsel sürecin inşasında ve
anlaşılmasında kritik yerlere sahiptir. 15