sempozyum_bildiri_kitabi

Toplumun dinamikliğini gösteren çok çeşitli etkenler vardır. Bunlar kişiler, olaylar, değerler,
geçmiş, gelecek, çevresel koşullar vb.dir. Birey olan kadının dinamik bir etken olarak kabulü 20. yüzyıl
sonlarına doğrudur. Kadın, sosyal tarihin gelişmesiyle birlikte, “bir iktidar ve egemenlik alanını
tanımlamaya çalışan tarih” 6 e rağmen, kimliğiyle birey; deneyim ve hikâyesiyle konu olmayı başarır.
Türk tarihinin, edebiyatının önemli isimlerinden Halide Edip, "birey" ve "konu" olmayı başaran
Türk kadınlarından biridir. Vefa Taşdelen, biyografi yazmaya yönelişin ve özne seçiminin nedenini tek
bir cümlede özetler: “Sıradan yaşamların biyografisi olmaz. Biyografisi yazılacak hayatın bir “öyküsü”
olması gerekir.” 7 Tarih yazarı ya da romancı için sıra dışı insanlar ve onların yaşam öyküleri her zaman
cezbedici olmuştur. İpek Çalışlar’ın nitelemesiyle, “biyografisine sığmayan kadın” Halide Edip de sıra
dışı yaşamıyla gerek döneminde gerekse sonraki dönemlerde tarih yazarlarının, sosyologlarının,
edebiyat tarihçilerinin ve romancıların dikkati çekmiştir. Hamdi Suphi Tanrıöver’in, Samet ve Süreyya
Ağaoğlu’nun, Falih Rıfkı Atay’ın, Münevver Ayaşlı’nın, Adile Ayda’nın, Yahya Kemal’in, Ahmet
Haşim’in ve Yakup Kadri’nin mektuplarına, anılarına; Nazan Bekiroğlu, İnci Enginün, Ayşe Durakbaşa,
Şefika Kurnaz’ın araştırmalarına; Frances Kazan ve İpek Çalışlar’ın biyografik eserlerine konu olan
Halide Edip tarihin ve edebiyatının tükenmeyen bir kaynağı olmuştur.
Gerçeklik
Halide Edip üzerine yazılan pek çok eser vardır. Bu eserlerin yazarları farklı kimliklere‐ tarihçi,
sosyolog, türkolog, gazeteci, eleştirmen, romancı vb.‐ sahiptir. Yazarlar, aynı özneyi ve
yaşamöyküsünü kaleme almalarına rağmen farklı eser ve etki yaratmışlardır. İpek Çalışlar’ın
Biyografisine Sığmayan Kadın Halide Edib başlıklı eseri okur üzerindeki etkisi göz ardı edilemeyecek
eserler arasındadır. Bunun nedenlerinden biri, sıra dışı yaşamöyküsünün belge yoğunluğunda
kaybolmamasıdır. Yazar, Halide’nin hayatını gerçeklere bağlı kalarak ustaca kaleme almış ve okur
roman akıcılığındaki bu eserden etkilenmiştir.
İpek Çalışlar’ın Halide’yi fark etmesinin ve eserine konu olarak seçmesinin pek çok nedeni vardır.
Bu nedenleri yazar kaynaklı ve özne kaynaklı olmak üzere iki temel başlıkta toplamak mümkündür.
Yazar kaynaklı sebepler, Çalışlar’ın gazetecilik kimliği, özne ile benzer düşüncelere sahip olması ve bu
düşüncelerden kaynaklanan sempatisi; özne kaynaklı sebepler ise, Halide’nin göz ardı edilemeyecek
hayatı, Milli Mücadele ve Cumhuriyet döneminin önemli/aktif bir tanığı olması, Türk toplum yapısının
bir örneği oluşu ve kadın kimliği, eşitlik, özgürlük gibi kavramalara çağın ilerisindeki yaklaşımları
vb.dir.
Yazar kaynaklı sebeplerin ilki İpek Çalışlar’ın gazetecilik kimliğidir.Çalışlar, eserinin giriş
bölümünde 2004 yılında gazetecilikle arasına duvar çeken işsizlik macerasının onu biyografi
yazarlığına yönelttiğini ifade eder. Bu durum yazarı, önce Latife Hanım’ın ardından bu çalışmanın
etkisiyle Halide Edip’in hayatını araştırmaya yöneltmiştir.
Tarihin kapalı odalarına girerken onun anahtarını kullanmaya başladım. Latife’yi bana
en iyi anlatan kalemin o olduğuna karar verdim. Onun fotokopi anıları ‘Bir hayat keşfettim,
bunu nasıl paylaşsam sorusuyla baş başa bıraktı beni. 8
Çalışlar, gazetecilik mesleğinden gelen araştırmacılık ve titizlikle Halide Edip ile ilgili var olan
hemen her kaynağa ulaşmış, bulduğu yüzlerce kaynak sayesinde öznenin hayatını belgeler ve
şahitlerle ispatlayarak yazıya dökmüştür.
Yazar kaynaklı diğer bir sebep ise yazarın insan ve kadın hakları konusundaki
hassasiyetidir.Uluslararası PEN Türkiye Merkezi’nin, Duygu Asena’nın anısına düzenlediği Duygu
Asena Ödülü’ne değer görülen İpek Çalışlar, iki biyografi çalışmasının da kahramanının neden kadın
olduğunu şöyle açıklar:
Tarih aslında hep birlikte yapılıyor ama erkekler lehine yazılıyor. Kadınların haklarını
iade edebilmek ve tarihin daha doğru okunabilmesini sağlamak için gölgede bırakılan
kadınları gün ışığına çıkartmaya çalışıyorum. Bunlar bizim geçmişimizin önemli kadınları.