sempozyum_bildiri_kitabi

1924 yılına ait Fransızca bir belgede, Halide Edib’in ‘Uzun yıllar peçe altında kalan
şahane güzelliğinden’, ‘alımlı yüzü’nden söz edilmiş, kendine özgü çekiciliği nedeniyle
‘İstanbul’un Gülü’ diye anıldığı kaydedilmişti. 37
Vefa Taşdelen’e göre “…biyografi yalnız ötekini anlamak için yapılan bir yolculuk değil, kişinin
kendisini anlamasına da aktif bir katkıdır.” Yazar seçtiği özne ile ortaklıkları olduğunu fark ettiği anda
onun deneyimlerinden yararlanabilir. Öznenin fikirlerinden, yaşam tarzından, kabullerinden,
deneyimlerinden haberdar olan yazar, tüm bunları kendi zihnindekileri tanımlamak için kullanabilir.
Yazar ile özne arasında empatik bir iletişim başlar ve bu durum eserin dili ile etki alanını belirler.
Çalışlar, seçtiği özneyi özellikle “kadın” kimliğiyle idealize etmek istemiş ve sonuçta eserde Halide’nin
örnek olarak gösterdiği cümleler, yazarın özne ile duygusal bağ ve empati kurduğu satırlara
dönüşmüştür. İnsan, kadın, çocuk, millet için mücadele eden Halide'nin güçlü kişiliği ile pek çok
zorluğu yenmesi bir kadın olan yazarın gözünden kaçmamıştır. Çalışlar, Leyla Elbruz'un "Baskın bir
kişilikti. Onun gibi başkasını daha tanımadım." 38 , Haldun Taner'in "Lav gibi ihtiraslı, cin gibi uyanık,
cıva gibi içi içine sığmaz insan" 39 , Hilmi Yücebaş'ın "Düşündüğü gibi konuşan tok ve doğru sözlü bir
insandı." 40 şeklindeki tahlillere yer vererek seçtiği özneyi tanımış, anlamış ve onunla kadın kimliğinde
bir bağ kurmuştur. Özne ile kurulan bu duygusal bağ eserin başarısını belirleyen dil üzerinde
doğrudan etkilemiştir.
Biyografi yazarı, anlatısının içeriğini belirlerken üç farklı kabulden birini seçer:
Bunlardan birincisi bireyin toplumla ilişkisini önemsememek, diğeri toplum içinde birey
kabulü, üçüncüsü ise, (…)bireyin içinde bulunduğu gruplar aracılığıyla dolaylı olarak
kurulduğu kabulüdür. 41
İpek Çalışlar, Halide’nin biyografisini yazarken “toplumun kişinin oluşumundaki etkisini
kabul etmiş ve Halide’nin kişiliğini belirleyen toplumsal yapı hakkında da bilgiler vermiştir:
İşgal askerlerinin çoğu Beyoğlu ve civarında görevliydi. Şehirde yoksulluk ve sefalet
artmış, askerlerin taşıdığı çorba karavanasından damlayan çorbaları bekleyenler
çoğalmıştı. İşgal askerlerinden kaynaklanan cinsel taciz vakaları nedeniyle kadınlar sokağa
çıkamaz olmuşlardı. 42
Halide, Bebek’ten her vapura binişinde Boğaziçi’ndeki işgal donanmasının önünden geçmek zorunda
kalıyordu. İşgal İstanbul’daki hayatı giderek daha fazla etkilemeye başlamıştı. Vapurda bir Rum kadının biletçiye
davranışı sinirlerini bozunca, Mahmutpaşa sırtlarındaki eski evine taşınmaya karar vermişti. Bu karar, çocukların
şehrin öteki ucundan Robert Koleji’ne nasıl gideceklerini düşünmeden, salt İstanbul’un Türk bölgesinde
oturmak uğruna verilmişti. 43
Güneşin batmaya yüz tuttuğu sihirli saatlerde Ankara’nın tepelerini çok seviyordu. Surların mora çalan
rengine, sarı tepelere, Kalaba’nın türküsünü söyleyen çobanlara hayrandı. Bu gezilerden birinde söğütlerin
arasında terk edilmiş iki ev çıktı karşısına. Kendi kendine, ‘Bu evlerden birinde yaşamak istiyorum!’ dedi. 44
Sonuç
Sebep ve amaç ne olursa olsun biyografinin temelinde kurgu vardır. Bu kurgu tarih biliminde
gerçeğe bağlı kalırken edebi eserde yazara daha özgür hareket etme hakkını verir. Halide
Biyografisine Sığmayan Kadın adlı eserin başarısı İpek Çalışlar'ın romancıya ait özgürlüğü sınırlı da
olsa kullanmış olmasıdır. Titiz bir araştırma ve çalışmanın ürünü olan eserde, belge yoğunluğunda
boğulan gerçekler ve bunların kuru anlatımı yoktur. Yazar, tespit ettiği gerçekleri roman sanatına ait
bazı teknikleri‐ anlatma, gösterme, tasvir, geri dönüş tekniği‐ kullanarak yarattığı üslupla etkileyici
biçimde okura sunmuştur.
Bu tekniklerin eserin üst kurgusunda oluşturduğu dramatik yapı okuru etkileyen diğer bir önemli
özelliktir. Bu yapı, okuru gerçek dünyadan hayal dünyasına götürerek seçilen özneyi biyografik roman