sempozyum_bildiri_kitabi

Maraş’taki evlatlıkların izini sürerken yaptığımız görüşmelerden vardığımız sonuçlara göre, bugün
yaşları 50’nin üstünde olan emektarlar, evlatlık olarak verildikleri‐alındıkları dönem itibariyle
çoğunlukla daha küçük yaşta yetiştikleri ailenin üyesi olmuşlardı; anne diye bildikleri evin hanımıyla
bağları son derece güçlü sadakate dayanıyordu; annelerinin adeta hayat yoldaşı olmuşlardı; bu bağ,
daha çok kız çocuklar aracılığıyla yeni kuşaklara aktarılıyordu; dolayısıyla, erkek çocuklar aynı
derecede yoğun bir duygusal bağlılığı besleyecek toplumsal ve kişisel ilişkileri kuramadıklarından bu
ilişkide kesinti olabiliyordu.
Şerife Bayazıt’ın Hac uğurlaması ve önünde emektarı Elif Bacı 16 .
Anlatılardan öğrendiğimize göre daha önceki kuşaktaki emektarların köylü niteliği ağır basıyordu;
evlendikten sonra da eşleriyle birlikte daha çok çiftle çubukla uğraştılar; köylü ailesi olarak kentmerkezinde
yaşayan ve arazilerini kahyalar aracılığıyla işleten toprak sahibi ailelerin kahyalığını, bağ
bekçiliğini vs. yaparak geçimlerini sürdürdüler. Modernleşme ve kentleşme sürecinin etkileri ise
1960’lı yıllardan itibaren, yani en az bir on yıllık gecikmeyle bu ailelerde yetiştirilen evlatlık kızların
eğitiminde de görüldü; ailenin öz kızları kentli ev hanımları olmak üzere genellikle Kız Enstitüsü ya da
Akşam Kız Sanat Okulları’na gönderilirken, evlatlık kızlar genellikle evin hanımı tarafından ya da kadın
akrabalar tarafından dikiş‐nakış‐örgü‐dantel gibi el sanatlarında eğitildiler; bazen kurslara
gönderilenler de oldu. İlkokul eğitimi ve “okuyabildiği kadar okusun” yaklaşımı ise ancak 80’li yıllarda
alınan evlatlıklar için geçerli olabildi; aslında burada evlatlık veren ailelerin de çocuklarının eğitimi
konusunda ısrarlı olmasının etkisi var. Genel olarak devlet ve sivil toplum kuruluşları tarafından “kız
çocuklarının eğitimi” konusunun “çocuk hakları” çerçevesinde nitelendirilmesi ve çocuklarını
okutmayan ebeveynlerin kamu vicdanında “suçlu” görülmesi gibi çocuklarla ilgili gelişen yeni ahlaki
duyarlıklar da evlatlık alan aileleri çocukların en azından ilkokula gönderilmesi için zorladı.
Maraş’ta dinlediğimiz örneklerde, geçmişte, genelde evlatlıkları himaye eden ve esas olarak evin
yaşlı hanımları tarafından idare edilen ve yürütülen, haneler arası bir dayanışma örüntüsü olduğunu
gözlemledik. Öyle ki, gayrimeşru ilişkiye giren bir evlatlık kız, evin hanımı tarafından evden atılsa da