sempozyum_bildiri_kitabi

ve estetik değerleri temsil ettiğini öne sürebilirken; dişil ‘ben’, onun karşısında ‘benliğin’
istikrarsızlığını yansıtır; çünkü kadın marjinal ‘öteki’ konumundadır.” Bu nedenle, kadın
özyaşamöykülerinin “ben”e ve “ötekiler”e karşı alışılagelmiş, “tipik” eril yönsemeden farklı bir
yönseme sergilemesi doğaldır. Kadınların özyaşamöyküleri, kadının kültür içindeki yerinin, yani kendi
öyküsünü yazarken durduğu yerin, farklılıkla belirlendiğini ve farklılık yarattığını ortaya koyar.
Kadının, yazmaya başlamadan önce, türdeş ve süreğen bir benliğe sahip olduğuna inanması erkeğe
göre çok daha zordur.
Erkek özyaşamöyküsü yazarı, içinde yaşadığı zamanı temsil ettiğini iddia edebilir ve kendi çağını
yansıttığına inanabilir; dolayısıyla, yaşamını yazmanın bir “toplumsal görev” olduğuna da inanabilir ve
böylece ataerkilliğin tarihine kendi katkısını gönül rahatlığıyla yapabilir. Kadın özyaşamöyküsü
yazarının erkek‐egemen bir kültüre olan marjinalliği ve toplumsal, siyasal ve psişik parçalanmışlığı ise,
onun öykü yazımının “farklılık” ve “ötekilik” içine konumlanmasına yol açar; ne içinde yaşadığı
zamanı, ne de bütün insanlığı temsil ettiğini öne sürebilecek durumda değildir kadın yazar. Bu
nedenle, aynılık ve özdeşlik yerine farklılık ve değişmeyi vurgular gibidir, çünkü zaman içinde tutarlı
bir benlik yaratmaktan kazanacağı bir şey yoktur. Ve bir yerden bir yere gitmediği (“ilerlemediği”) için
de, yaşama ilişkin algısı erekselci (teleolojik) değildir. Varacağı bir yer yoktur: Ne kendini aşabilir, ne
de otantik ve eksiksiz bir varlık konumuna ulaşabilir.
Kadınların özyaşamöyküleri rasyonel, özerk ve irade sahibi Kartezyen birey kavramının ölümsüz bir
hakikat değil, toplumsal ve ideolojik bir kurgu olduğunu ortaya koyar. İnsani özne tarih, kültür ve dilin
ürünüdür ve benliğe ve toplumsal cinsiyete ilişkin kültürel kurgular, bireysel öznenin, tarihin belirli bir
ânında kendisine açık olan belirli söylemleri benimsemedeki çıkarı ve yeteneğiyle iç içe geçer.
Öyleyse, bu “yeniden formüle edilmiş” benlik, belirli söylem ve toplumsal süreçlerin bir ürünüdür;
öznellik sürekli olarak yeniden örgütlenen toplumsal bir kurgu olduğu için yaşanmış deneyim ile onun
temsili arasında gerilimli ve karmaşık bir ilişki söz konusudur. Toplumsal ilişkiler ile bireysel özneler
arasındaki kesişmeler, tutarsız ve çelişkili bir özne yaratacak biçimde sürekli olarak yer değiştirir ve
değişime uğrar. Bu nedenle, özyaşamöyküsü yazarı, hiçbir zaman kendi yaşamının “imgesel ikizi”ni
yazıda yansıtamaz; tersine, kendisinden söz ettiği her seferinde kendisini metin içinde yeniden
yaratır. Buysa, ilginç bir biçimde, özyaşamöyküsü yazarının gerçekleştirmeyi düşlediği şeyin
olanaksızlığını ortaya koyar: “Kendisine ilişkin bilgiye ulaşma iddiasıyla başlayan süreç, içinde doğduğu
koşulların üzerini örten bir yapıntı yaratımıyla son bulur.” 2
Eril özyaşamöyküsü geleneğine yönelik feminist eleştiri, bir anlamda, başlangıçta da aslında
gerçekten var olmayan kendiliğin, sonunda bir metinden ibaret olduğunu öne süren Fransız eleştirel
düşünürlerinin (J.Derrida, M.Foucault, R.Barthes, J.Lacan vd.) post‐ modernist söylemi içinde
değerlendirilebilir. Bu yaklaşıma göre, özne yalnızca dilin bir sonucu olduğundan önceden verilmiş bir
benlik keşfetme ya da geri getirme iddiası da yoktur. Ne var ki, Fransız post ‐modernist yazarların dile
tanıdıkları merkezi önem de sorunsuz değildir. Metin dışında hiçbir şeyin varolmadığı iddiasında
olduğu gibi yalnızca metinler, işaretler ve göstergeler açısından düşünmek, dilin oluşumuna katılan ve
onun oluşumunda yansımasını bulan somut toplumsal pratiklerin varlığının yadsınmasını ima eder.
Somut toplumsal pratiklerin –iktidar ilişkileri de dahil olmak üzere‐ göz ardı edilmesi, başka şeylerin
yanı sıra egemenlik ilişkilerinin ve toplumsal cinsiyet düzenlemelerinin de gözden kaçırılmasına yol
açar.
Kadınlar için özyaşamöyküsü yazımı, kendilerini tanımlamanın ve kendi deneyimlerine ve
emellerine yabancı ya da düşman bir dünyaya kendilerini sunmanın bir yolu olabilir. Onlar
yaşamlarını, bireysel bir dâhinin sürekli gelişen başarı öyküsü olarak yazmazlar, aynı şekilde kendi
çağları adına da konuşmazlar. Çünkü toplumla olan ilişkileri onları böyle iddialarda bulunmaktan
2
Sharry Benstock, “Authorizing the Autobiographical”, The Private Self, der. S. Benstock, Routledge,
1988, s. 15.