sempozyum_bildiri_kitabi

de bulundu. Bülent Ecevit’in varlığı öznellik ve deneyim konusunda yeniden düşünmemi sağlayan
oldukça anlamlı sonuçlara yol açtı.
Sözlü tarihin epistemolojik üstünlüğünü vurgulayan çalışmaların önemli öncelikleri arasında kendi
sözünden mahrum bırakılmış toplumsal öznelere konuşma imkânını vermek, böylece toplumsal ve
siyasal iktidar ilişkilerinin tarihini ezilenlerin gözünden aktarabilmek yer alır. Sözlü tarihin ya da
feminist araştırmanın madun lehine kavramsallaşmış olması karşısında, siyasal ve toplumsal olarak
ayrıcalıklı konumlarda bulunan ve bu konumları nedeniyle sessiz‐sözsüz olmayacakları varsayılan lider
eşlerine odaklanmak ilk bakışta çelişkili gibi görülebilir. Hatta bu durumun aynı zamanda feminist
bakış açısının öncelikli kıldığı kadın deneyimini bulanıklaştırdığı da söylenebilir. Bir yandan Paul
Thompson, sözlü tarih açısından elitlerin anlatılarının da anlamlı ve değerli ve halen tam anlamıyla
çalışılmayı bekleyen bir alan olduğunu söyleyerek bir meşruiyet alanı açmaktadır. 2 Ancak lider eşleri
gibi siyasal olarak ayrıcalıklı güç ilişkilerine yakın kadınları araştırmaya yönelik ilgi analitik gücünü asıl
olarak yine feminist bakış açısı içinden eleştirel bir doğrultuda yazan teorisyenlerin öznelliği
kavrayışından alır. Kadınların feminist bilgiye ulaşmak yani ataerkil iktidar ilişkilerini analiz etmek ve
dönüştürmek için ayrıcalıklı (avantajlı) konumda oldukları biçimindeki bakış açısı epistemolojisini
eleştiren, buna karşılık toplumsal ve siyasal iktidarın insani deneyimin sonucu olduğunu varsayan yine
feminist bakış açısı teorisinden kaynaklanan müdahale, bir çıkış yolu sunar. 3 Buradan hareketle
feminist bakış açısı teorisinin özgün kapsamı dışından daha güncellenmiş bir tanım yapılmak istenirse
kadınların öznelliklerinin içinde yer aldıkları özgün tarihsel ve kültürel koşullara yönelik olduğundan,
hatta öznelliklerin bizzat kendi tarihlerinin bulunduğundan, bu nedenle öznelliği tarihselleştirmenin
zorunluluğundan söz edilebilir. Böylece cinsiyete dair iktidar ilişkileri görünür hale gelebilir. Bu,
başlangıçta feminist bakış açısının bilginin ve öznenin bağlamına yerleşmiş olduğu argümanını
destekler, aynı zamanda onu aşar. Bu yönüyle siyasal lider eşlerinin özne konumu sembolik temsilini
üstlendikleri cinsiyet rolleriyle, bizzat yaşayagelmekte ve deneyimlemekte oldukları ve bu nedenle
kendi kendinin nesnesi olan cinsiyet kimlikleri arasındaki bağlantıda billurlaşır. Bunun hep sorunsuz
bir bağlantı olduğunu söylemek mümkün değil; belirleyici olarak çatışmalı olmasa da, çoğu zaman
çetrefilli ve karmaşık. Adalet Ağaoğlu’nun Mevhibe İnönü’nün vefatından sonra yazdığı yazı, bu
çetrefilli ve karmaşık bağlantının neden hiç merak uyandırmadığını sorgular:
O kadınlar neden iç dünyaları en az merak edilen kadınlar oldular? Neden derinden
görülme, bilinme merakıyla yazılmadılar? Yazıldıklarında, salt toplumdaki misyonları
açısından yazıldılar. Devlet adamı eşi, dernek başkanı, gönüllü hemşire, onbaşı, öğretmen,
ilk avukat, sadık eş, iyi anne..Bir günden ötekine tam karşıtıyla değiştirilmesi gereken bir
hayatın ortasında kendisi. Peki ama, işte o kendisi kimdi? Bunun yanıtını bulmak
zorundayız. Çünkü Mevhibe Hanım, aynı zamanda da Batılılaşmaya adımlarını ilk attıkları
sıralarda geçirdikleri sarsıntıları içine gömmüş, orada yaşamış bütün o kadınların bir
simgesidir. 4
1983 yılında, İsmet İnönü’nün ölümünün ardından tarihi Pembe Köşk müzeye dönüştürülmüştü.
Pembe Köşk’ün tek başına taşıdığı tarihsel öneminin yanı sıra sahip olduğu koleksiyon da oldukça
zengindir. Bu koleksiyonun büyük kısmı Mevhibe İnönü’nün yıllar içinde biriktirdiği mektuplar, eşyalar
hatta elbise patronlarından oluşmaktadır. Sorulduğunda “benim hayatım da eşim ve çocuklarımla
herkesinki gibi bir hayattı. İnsanlar neden merak ediyorlar, anlatacak bir şey yok ki?” diye cevap veren
Mevhibe Hanım’ın bu koleksiyonu işte o kendisinin kim olduğunun ipuçlarını verir; aslında anlatacak
ne çok şeyi olduğunu kanıtlar gibidir. 5
Bu örnekte görüldüğü gibi çoğu zaman anlatının doğrudan ifade biçimlerinden söz edemeyiz.
Burada örneğin hâlihazırda hatırı sayılır bir külliyat oluşturan Amerikan first lady’lerin
otobiyografilerine anlatıların nitelikleri açısından bakarak benzerlikler üzerinden düşünmek mümkün
olabilir. Genellikle resmi düzeyde olmasa da toplumsal ve siyasal roller üstlenen first lady’lerin tıpkı
Mevhibe İnönü örneğindeki gibi otobiyografilerinde bu rollere ilişkin anlatılarının örtük ve dolaylı
olduğu, ama geleneksel roller söz konusu olduğunda daha doğrudan ve açık bir anlatıyı kullandıkları
görülür. 6 Dolayısıyla, anlatısal biçimler toplumsal cinsiyeti ve öznellikleri kuran iktidar ilişkilerine bağlı