sempozyum_bildiri_kitabi

Wonaym’da ikamet eden ve markete gidip gelmek dışında sosyal hayata nüfuz etmeden yaşayan
kadınlar bir gece, yurt müdiresine gelen bir davetle, Berlin’deki İngiliz kışlalarında bulunan askerlerle
düzenlenen danslı toplantıya gönderilirler. Erkeğin iktidarını en güçlü biçimde gösterebildiği bir alan
olan, vatanı koruma ve kollamanın, sahiplenmenin ve koruyuculuğun simgesi olan askerlik ile
karşılaşma, aynı zamanda wonaym’da oturan kadınların en iyi bildiği “güçlü erkek figürü” ile
karşılaşmak anlamına da gelir. “Askerler bizimle dans ettiler” 16 cümlesi; kadının arzu düzleminde
kendini ikincilleştiren, edilgenliğe mahkum eden bakışını içerir. Kadınlar, arzu ve isteklerini harekete
geçiren bu gecenin ardından yurda döndüklerinde birbirlerinin yüzüne bakmamaya gayret ederler.
Ancak bu ortak deneyim, kadınların ortak belleğinde çoktan yerini almış ve hızla bir ortak konuşma
platformu yaratılmasını sağlamıştır. Kadınlar, bir alt kimlik olarak gördükleri kadınlıklarıyla üniforma
önünde yeniden karşılaşınca ortak utancın birleştirici gücüyle birbirleriyle Almanya’ya gelme
hikâyelerini paylaşmaya başlarlar. Bu hikâyeler biçim yönünden çeşitlenmekle birlikte özde erkeklerle
kurulan ilişkiler ve beden üzerinden tanımlanmaktadır.
Kadınların wonaym’a yerleşmelerinden kısa bir süre sonra kendisini sanatçı ve komünist olarak
tanımlayan bir erkek yurt müdürlüğüne getirilir. Kadınlara Almanca şarkılar ezberleten, onlarla
kitaplarını paylaşan, şakalarıyla yurdu şenlendiren yeni yurt müdürüyle birlikte kadınların hayatı da
hareketlenir. Öte yandan, müdürle yakınlıkları üzerinden aralarında bir saflaşmanın da başladığı
görülür; zira hem tedirgin olunan bir sıfata (“komünist”) sahiptir hem de erkektir, yeni yurt müdürü.
Yurt koridorlarında bazen üstü çıplak halde dolaşır. Kendisini gören kadınlar, çıplak olan
kendileriymişçesine utanırlar. Kadınların yalnız kendi bedenleriyle değil aynı zamanda erkek bedeniyle
de barışık olmadıkları anlaşılmaktadır.
Komünist yurt müdürünün gelişiyle birlikte hayatımız değişti. O gelmeden önce
wonaym’da sadece kadınlar vardı. Kadınlar, öteki kadınlarda annelerini, kız kardeşlerini ya
da üvey annelerini arıyorlardı ve yağmurlu bir gecede şimşeklerden ve yıldırımdan korkan
koyunlar gibi birbirlerine sokuluyorlardı, bazen de öyle sıkı sarılıyorlardı ki solukları
kesiliyordu. Şimdiyse şarkı söylemesini bilen bir çobanımız olmuştu. 17
Söz konusu saflaşma ilkin söylemsel düzeyde gerçekleşir. Komünist yurt müdürünün yurttaki
kadınlara “şeker” diye seslenmesi sebebiyle kendisini seven bazı kadınlar da birbirlerine “şeker” diye
hitap etmeye başlarlar; sevmeyenlerse birbirlerine “şeker” demezler. Ardından birbirlerine “şeker”
diyen kadınlar zamanla akşamları dışarı çıkmaya ve diğer kadınlar tarafından dışlanmaya başlarlar.
Yurtta kalanlar, şekerlere “Orospu olacaksınız hepiniz!” 18 diye bağırırlar. Bu ötekileştirmenin vardığı
noktada “orospu” sözcüğü fütursuzca kullanılmaya başlanır. Bir süre sonra bu kadınların, Türklerin
çalıştığı fabrikalara gidip onlarla birlikte oldukları, birtakım fanteziler üzerinden kurgulanarak dile
getirilirken ataerkil söylem üreten denetleyici konumdaki kadınlar tarafından yasak cinselliğin sınırları
etnik kimlikle belirlenmiş olur: “Orospusunuz siz, Türk erkeklerinin olduğu öteki fabrikaların
wonaym’larına gidiyor, bu erkeklerin menilerini ekmeklerinize sürüyor ve yiyorsunuz.” 19
Kadınların birbirlerinin karşısında konumlanmaları sonucunu doğuran durumlar, ağırlıklı olarak eril
tahakkümün kadınların gündelik yaşam pratikleri üzerinde yarattığı sınırlardan kaynaklanmaktadır.
Kendilerine dayatılan sınırları aşmaya meyilli kadınlar ve aşmaktan imtina ederken ataerkil söylem
üreten kadınlar vardır. Örneğin akşam vakti, gündüzü bile şaibeli olan kadının sokakta olması, kabul
edilebilir bir durum değildir. Anlatıcı ile arkadaşları akşamları wonaym’ın yakınındaki telefon
kulübesinin yanından geçerken aileleri duyabilsin diye yüksek sesle konuşarak görünürlük kazanmaya,
yanlış bir şey yapmadıklarını bu yolla ispat etmeye çalışırlar.
Göçmen kadınların yaşadığı ortak deneyimlerden bir diğeri, ailenin yokluğunda hissedilen
kimliksizleşme ve yalnızlaşmadır. Anlatıcı, sokaktan geçen insanların arasında, kendi varlığını
duyumsamakta zorlanır. “Ben o insanları görüyordum, ama onlar beni görmüyordu. Uçup bir yerlere
giden ve ara sıra yeryüzüne inip yeniden havalanan kuşlar gibiydik.” 20 Ancak bu kimliksizleşme ve
yalnızlaşma, kimi kadınlar için yeni bir kimlik edinimini de beraberinde getirir.