sempozyum_bildiri_kitabi

onu gasp etmekte veya yok etmektedir. 9 Beauvoir, kullandığı “öteki” kavramının içeriğini belirlerken
Hegel’in temelde bilinç–öteki anlayışına dayanan köle‐efendi diyalektiğinden esinlenmiştir. Bu
bağlamda şöyle demektedir:
Benim olmayan başka bir şeyin farkında olursam, kendi’min farkında olabilirim. Bilinç,
bu harici nesneyi yok edemez ya da reddedemez; çünkü böyle yapması, bilincin kendi
varlığını yok etmesi ya da reddetmesi anlamına gelir. 10
Beauvoir’da “öteki” kavramı üç anlama gelir: İlk anlamı, kişinin kendisine karşı olan, kendisinden
bütünüyle ayrı bulunan varoluştur. İkinci anlamı, kadının erkeğe göre tanımlanmasını ifade eden
öteki’liktir. Kavramın üçüncü anlamı ise Yaşlılık adlı kitabında belirttiği üzere dışarıdan
gözlemlendiğinde “öteki” olarak adlandırılan (yaşlı) insanların durumu için kullanılmaktadır.
Burada bizim konumuzu, kavramın ilk anlamı yani, kişinin kendisine karşı olan, kendisinden
bütünüyle ayrı bulunan varoluş ilgilendirdiği için, bu anlam üzerinde duracağız. Beauvoir’ın öteki’ye
ilişkin görüşleri iki döneme ayrılmaktadır: İlki, II. Dünya Savaşı’nın çıkmasından önceki döneme ait
düşünceleridir. Diğeri ise savaş sonrasında değişen görüşleridir. Beauvoir, kendi yaşamında
deneyimlediği durumlardan hareketle öteki’ye ilişkin düşüncelerine Sartre’dan önce sahip olduğunu
söylese de, onun ilk dönem düşünceleriyle Sartre’ın ötekiye bakışı arasında benzerlikler vardır.
Nitekim o dönemde Sartre ötekiye ilişkin görüşlere kavramsal düzeyde sahipken, Beauvoir ise kendi
yaşamında edindiği tecrübelerden hareketle bu deneyime sahip olduğunu söylemektedir. Ancak
ikilinin sürekli etkileşim içersinde olmalarını göz önüne aldığımız zaman ikisinin de birbirini etkilemiş
olması mümkündür. Dolayısıyla Beauvoir’ın kendi pratiğinden hareketle bazı sonuçlara varması son
derece doğaldır.
Bu durumda Sartre’in ötekiye iliskin düşüncelerine baktigimizda öteki,benim varlığım için bir
tehlike olup aynı zaman da özgürlüğümün önündeki bir tehdittir. Sartre’da “başkası için varlık”,
“kendisi için varlık”ın ötekinin bakışıyla nesne konumuna düşmesini anlatır. Bu durumda “kendisi için
varlık” bir “kendinde varlık”a dönüşür, bir nesne halini alır. Çünkü başkasının bakışına maruz kalan
kişi, bir nesne durumuna indirgenmiştir. Kişi artık özgür değildir, başkasının bakışı ile kendi
özgürlüğünü kaybetmiştir. Ona bakan öteki onu, kendini savunmasız bir varlık haline getirmiştir. 11
Artık kendini gerçekleştiren bir özne değil, ötekinin nesnesi olmuştur. Bu yüzden kişi, özgürlüğü
üzerine kısıtlamalar koyan ötekiyi inkâr etmeli ve onu bir nesne yaparak aşmalıdır. 12 Bu durumun
Sartre’ın terim ve üslubuyla ifadesi şöyledir: Başkası karşısında özgürlüğüm tehlikededir, çünkü onun
bakışı altında kaldığımda artık onun yörüngesine girerim ve hiçbir zaman erişemeyeceğim dünyasının
bir unsuruna dönüşürüm. O an şiddetli bir kanama başlar, dünyam erimeye başlar; artık görünüşümle
tamamen öteki’ye veriliyimdir. Öteki, bana bakan kişidir, bir öznedir. Ben, yalnızca olmuş olduğum
(olgusallığım) ve olmak zorunda olduğum (olasılığım) kişi değil, aynı zamanda bir başkası için olduğum
varlığımdır. 13 Öteki karşısında savunmasız durumda kalan varlığım benden çıkar gider. Beni bir kez
yakaladı mı artık kurtuluş umudum yoktur. Artık kendini yapan ve tasarlayan bir özgürlük değilimdir.
Çünkü öteki, varlığımın en içteki yanını, yani özgürlüğümü benden almıştır. 14 Bununla, özgürlüğümün
çarpabileceği tek sınırın ötekiyle ilişkiden kaynaklandığını bana göstermiştir. Bu yüzden öteki ile
sürekli çatışma içerisindeyimdir. Örneğin yüz kızarması benim kendimle yaşadığım bir ilişki değil, öteki
ile yaşanılan bir çatışmanın ifadesidir. 15
Diğer yandan öteki’nin esiri olan insan, öteki’yi göz önünde tutarak düşünür hale gelmiştir. Kendini
yargılaması, herhangi bir ölçüye göre niteliklerini ve hatalarını belirlemesi ve yine fizyolojik
özelliklerini ortaya koyması öteki’nin aracılığıyla olmaktadır. 16 Bu durumda kişi özgürlüğünü,
başkalarının sınırlarını göz önünde tutarak düşünür hale gelmiştir. Oysaki özgürlük, bireyin kendi
değerlerini kendisinin oluşturmasıdır. Bireyin ötekilerin değerlerine ve isteklerine göre değil, kendi
isteklerine göre davranma gücüdür. 17 Bu nedenle Beauvoir “özgür olmak, seçimlerimizi ve