sempozyum_bildiri_kitabi

toplumda hüküm süren ataerkil bir manzaradan söz eder. Bu ayrımda kamusal alan polis, siyaset ve
eylem alanı olarak görünür ve bu alan erkeğe aittir.
Yunan düşüncesine göre insanın siyaseten örgütlenebilir oluşu, merkezinde evin ve
ailenin yer aldığı bu doğal birlikten sadece farklı olmakla kalmaz onunla doğrudan bir
karşıtlık içine girer. Kent devletinin doğuşu insanın, erkeğin özel yaşamına ikinci bir yaşam
tarzı kattığı anlamına gelir. 11
Burada kadını ev içiyle özdeş gören ataerkil yaklaşımın izleri görülmektedir. Nitekim polis ve hane
birbirinden kesin sınırlarla ayrılmaktadır. Öyle ki polisle hane arasındaki tek ilişki, polisin özgürlüğünü
yaşama koşulunun, hanedeki yaşam zorunluluklarına hakim, hanede efendi olmaktan geçmesidir. 12
Yani erkek, hanede kadın karşısında efendi olduğu takdirde poliste söz sahibi olabilir. Hanede
özgürlük yoktur, hane reisi herkesin eşit olduğu siyaset alanına girebilecek güce sahipse özgür
addedilmektedir. 13 Polis ve hane arasındaki bu karşıtlık, kadın ile erkek arasındaki karşıtlığa dayalı
olan erkek egemen düşünceye denk düşer. Bu doğrultuda Antik Yunan toplumunda yöneticilerin
tamamı erkektir, kadınların tıpkı köleler gibi oy hakkı yoktur. Nitekim onlar da hanelerinin efendisi
olan erkeklerin kölesidir. Polis yaşantısından tamamen soyutlanan kadınları, polis yaşamının bir
parçası olan tragedyalarda, yazar, oyuncu ya da izleyici olarak görmek elbette mümkün değildir.
Bununla beraber Antik Yunan tragedyalarının kaynağını aldığı mitler de ataerkil ideolojiyi
pekiştiren anlatılardır. Yunan mitolojisinde tanrıların tanrısı Zeus erkektir, çapkındır, diğer tanrılardan
üstündür, karısı Hera’yı türlü türlü şekillere girerek aldatır, Hera kıskanç ve hırçındır, Zeus’la hep
kavga eder. 14 Daha önemlisi Yunan mitolojisine göre ilk kadın olan Pandora, tanrılar tarafından
insanların başına musallat edilmiş bir beladır.
Mitosa göre ilk kadın Pandora çömlekçinin yarattığı bir ürün gibi toprak ve suyla
yoğrulup biçimlenmiştir. Sonra da kendisi zeytinyağı ve tahıl saklaması için kullanılan ve
açmaması tembih edilen çömleğin kapağını söz dinlemeyip kaldırınca dünyaya bütün
kötülükler ve hastalıklar saçılır. Hesiodos için Pandora’nın kendisi insanlar yani erkekler için
bir baş belasıdır. 15
Böylesi erkek egemen anlatılar olan mitlerden kaynağını alan tragedyanın alternatif bir kadın
kimliği içermesi söz konusu olamaz. Bu noktada ataerkil ideolojinin hüküm sürdüğü Antik Yunan’da
yazmış, oyunları günümüze gelmiş üç büyük oyun yazarının oyunlarından örneklerle söz konusu
durum somutlanacaktır.
Aiskhylos, Zincire Vurulmuş Prometheus: Acı Çeken Kim? Prometheus mu Io mu?
Antik Yunan’da bilinen en eski oyun yazarı olan Aiskhylos’un, günümüze kalan oyunlarından en
ünlüsü Zincire Vurulmuş Prometheus’tur. Oyunda Prometheus miti konu edilir. Oyunun konusu
şöyledir:
İnsanlardan esirgenen ateşi Zeus’tan çalarak onun egemenliğine zarar veren
Prometheus, bir kartalın her gün ciğerinden bir parça yemesi için kayalara zincirlenir.
Prometheus koronun ve Hermes’in tüm çabalarına rağmen pişman olmaz, ileriyi görme
yeteneğine sahip olan tanrı, Zeus’a sonunun kim tarafından getirileceğini söylemez ve
Hades’e gönderilir. 16
Prometheus insanlardan ateşin esirgenmesine katlanamaması ve bu duruma baş kaldırması
nedeniyle, insan olma ülküsünün ilk temsilcisi, bu oyun da politik bir dram olarak addedilir. 17 Böylece
oyunda hem insan olmanın hakkını arama ve özgür irade demek olduğu anlatılır hem de haklı bir dava
uğruna da olsa ileri gidilmemesi gerektiği vurgulanır.
Aslolan bireysel özgür iradeyle toplum, düzen iradesi arasındaki dengeyi tutturmaktır.
Ruhun akla uygun etkinliğini, insana özgü olanı bulmaktır. İnsana özgü olan erdemli, bilgili,