ovde - vera znanje mir

Contexts, Concepts and Contests, Leiden: Brill).
2 Za podrobnije informacije videti članak S. Flere: »Slovenia: at a distance from a perfect religious market”, Religion,
State and Society, June 2004, vol. 32, no. 2, str. 151
- 157.
PROBLEM KRIVICE U ANTIČKOM SVETU PRE RIMSKE EPOHE
Sunday, March 2nd, 2008
Danijela Grujić, Novi Sad
Originalni naučni rad
Primljen: 28.06.2004.
UDK:255.8
PROBLEM KRIVICE U ANTIČKOM SVETU PRE RIMSKE
EPOHE
Rezime
Kao uvodni deo diplomskog rada na temu «Principi rimske predstave krivice» ovaj tekst
nastoji da razvije pripremni hod fenomena krivice i ranih antičkih predstava krivice do rimske
epohe. Tu se, u nastojanju da se zadobije misao o opštem antičkom stanovištu krivice, u
osnovnom tematskom krugu nalaze religijske predstave krivice istočnih naroda zajedno sa
helenskim i kasnije helenističkim filozofskim refleksijama o krivici.
Ključne reči: krivica, religije istočnih naroda, filozofija, helenski svet, helenistička epoha.
Radno polje ovog rada biće problem krivice, koji se u istoriji etičke refleksije istakao
dosta rano; to je mesto na kojem će nam bliži zadatak biti da otvorimo vrata praktičkog sveta
Rimljana i razvijemo njegove kategorije. Ovde ćemo u svrhu uvođenja prvo ocrtati
civilizacijsko-istorijsku osnovu antičkog sveta zadobijenu na Orijentu, a zatim ukratko izložiti
onaj krug antičkih predstava krivice koji je neposredno istorijski prethodio rimskoj epohi, i
osnovna određenja koja je pojam krivice zadobio u helenskoj i helenističkoj filozofiji.
1. Govoreći o samim počecima svetske istorije Hegel kaže da su u «jedinom carstvu trajnosti
na svetu», starom Kitaju, državni zakoni bili delom pravni, delom moralni. To je
onemogućilo sferu unutrašnjosti da dođe do svoje zrelosti, moralni zakoni su se obrađivali kao
potpuno spoljašnji državni zakoni, ono pravno je imalo privid moralnoga. Odnosi u familiji
takođe su bili određeni zakonom, prestupi su povlačili za sobom teške kazne. Neposredno
supstancijalno jedinstvo života Kitajaca bilo je daleko od onog helenskog iz doba klasičnog
polisa, gde je ipak postojao momenat subjektiviteta, jer je individualna volja Grka znala sebe
kao slobodnu pošto je supstancija bila postavljena kao njena vlastita bitnost. Ovde su ono
individualno i supstancijalni duh bili u neposrednom jedinstvu. Iz toga razloga u Kitaju nema ni
ustava, individue nemaju samostalnih prava niti u pogledu posebnih interesa niti u pogledu
celine. «Opća volja kazuje ovdje u Kitaju neposredno što pojedinac treba da čini, a ovaj se
isto tako nerefleksivno i bez svijesti pokorava i sluša.» 70
Ukoliko smatramo da je za fenomen krivice od odlučujućeg značaja upravo svest o narušenosti
normativnog poretka, pitanje je u kojoj meri u starom Kitaju uopšte možemo govoriti o krivici.
Neposlušnost spram državnih zapovesti kažnjavala se vrlo strogo i to isključivo fizičkim
kaznama, zločinstva su donosila smrtnu kaznu i počiniocu i njegovoj porodici. Poštovanje
zakona dolazilo je od straha od batinanja, a ne od unutrašnjeg stava prema nepravdi. U svom