ovde - vera znanje mir

Može se, pogotovo u tzv. unutrašnjosti, zapaziti da je SPC uspela da pokrije skoro ceo, inače
veoma siromašan kulturni i društveni život, odnosno skoro da nema kulturnog događaja u
malim sredinama koji na neki način nije vezan za crkveno delovanje! Šta je tome uzrok, i
možemo li naslutiti posledice?
Uzroke možemo tražiti u sporijem procesu modernizacije, ekonomskoj i socijalnoj zaostalosti i
skromnijem obrazovanju. Posledice toga se onda najčešće reflektuju na političkom planu - u
zastoju ili slabosti proevropskih opcija u Srbiji.
TRADICIJA ANTISEMITIZMA
Mnogi su iznenađeni pojavom antisemitizma u Srbiji, s obzirom da u njoj živi zanemarljivo
mali broj Jevreja. Publicista Mirko Đorđević, međutim, tvrdi da se može govoriti o
ovdašnjoj kontinuiranoj tradiciji antisemitizma.
U Srbiji postoji tradicija «potiskivanja i poricanja antisemitizma» - da parafraziram naslov odlične
knjige Jovana Byforda, koja je u nas nedavno objavljena. Najbolje se taj odnos prema
antisemitizmu vidi u percepciji, odnosno »konstrukciji« lika i dela vladike-sveca Nikolaja
Velimirovića. Antisemitizam je tokom II svetskog rata dolazio uglavnom iz ljotićevskih krugova u
Srbiji. Ali on povremeno vaskrsava i u drugim (para)religijskim i političkim formama. Početkom
90-ih, u uslovima rata i nacionalističke euforije u Srbiji, oživeo je on, na primer, u krugovima tzv.
“nove levice i desnice” (JUL, radikali), a onda i savremenim kleronacionalističkim i ljotićevskim
pokretima. Oni prvi su bili najglasniji oko pitanja »svetske zavere protiv Srba« i hegemonije
novog svetskog poretka, dok su ovi drugi ostali poznati po tekstovima u časopisima kao što su
Logos i Pravoslavlje, s tvrdnjama da postoji planetarna jevrejska zavera protiv pravoslavlja,
srpskog naroda i Rusije. U jednom broju Pravoslavlja iz 1994.g., član Srpske narodne obnove
proglašava Jevreje «narodom najgorim i vrijednim prezrenja», te žali za inkvizicijom koje više
nema! Istraživači su odavno uočili korelaciju između antisemitizma i autoritarne, antidemokratske
političke orijentacije koja je, naročito u miloševićevskoj Srbiji, pogodovala stvaranju ili
obnavljanju različitih pseudo-mitova, kao i etničkoj, rasnoj, verskoj netrpeljivosti. Videli smo
nedavno da je neonacistička grupa Nacionalni stroj indirektno dobila podršku od radikalskog
predsednika Odbora za bezbednost Narodne skupštine. On je, naime, povodom upada neonacista
na Filozofski fakultet, optužio profesora tog fakulteta koji je govorio na antifašističkoj tribini. A u
beogradskim knjižarama se i danas, na žalost, mogu naći primerci novih izdanja knjige “Protokoli
sionskih mudraca”, dok paracrkveni izdavač Ratibor Đurđević i dalje nesmetano distribuira
antisemitske pamflete iz svoje edicije “Judaika”.
HARANGA PROTIV MALIH VERSKIH ZAJEDNICA
Mislim da je posebno interesantan odnos našeg društva prema tzv. malim verskim
zajednicama, koje su, kako to istraživanja pokazuju, ugrožene. Profesor Branko Bjelajac je
pravio istraživanje ovdašnjih medija i ustanovio da se zapravo u njima vodi organizovana
kampanja protiv malih verskih zajednica i denominacija, a pronašao je i uzročno-posledičnu
vezu između izveštavanja medija i raznih oblika nasilja prema hramovima, a ponekad
bogme i sveštenicima tzv. netradicionalnih religijskih organizacija!
To je tačno. U poslednjih desetak godina se u Srbiji, povodom malih verskih zajednica, širi
fenomen u sociologiji poznat kao «moralna panika». Ovakve pojave naročito pogoduju
postkonfliktnim društvima ili društvima tranzicije u kojima je došlo do značajnije transformacije
političkog, društvenog i moralnog poretka. Tu se najčešće neka marginalizovana grupa označi kao
«žrtveni jarac», tj. pretnja društvenim vrednostima i interesima, pri čemu mediji imaju presudnu
ulogu u izazivanju opšte zabrinutosti u javnosti oko tog fenomena. Često onda dolazi i do reakcije
državnih i bezbednosnih institucija, kao i većinskih crkvenih organizacija. Ishod svega toga može
da bude vrlo dramatičan po žrtvu (u ovom slučaju male verske zajednice), kao što je to u nas
zabeleženo duži niz godina kroz slučajeve maltretiranja članova tih organizacija, uništavanja ili
vandalizovanja njihove imovine. Sve to govori o neophodnosti donošenja zakona o pravnom